"Kim zəmanət verə bilər ki, Rusiya bəzi adamları seçib, sosial şəbəkələrdə aktivləşdirərək, Azərbaycanda inqilabın baş verməsinə çalışmır?"

"İqtidar xalqın maraqlarına zidd siyasət aparırsa, bu, o demək deyil ki, biz də xalqımızın mənafeyinə cavab verməyən bir yol tutmalıyıq"

Bugünlərdə, daha dəqiq desək, fevralın 9-da Azərbaycan Demokrat Partiyasının (ADP) qərargahında 20-yə yaxın qeydiyyatdan keçmiş partiyanın rəhbər şəxslərinin, funksionerlərin toplantısı olub. Qeyd edək ki, ADP sədri Sərdar Cəlaloğlunun dəvəti ilə baş tutan görüşdə Azərbaycanda seçki taktikası mövzusu müzakirə edilib. Məsələnin maraqlı tərəfi ondadır ki, sözügedən toplantıya bir neçə gün qalmış və ondan sonra belə bir məlumat yayıldı ki, guya ADP sədri Azərbaycan Xalq Hərəkatını (AXH) parçalamaq, ona alternativ birlik yaratmaq iddiasındadır. Məhz elə bu səbəbdən də məsələ ilə bağlı daha ətraflı malumat almaq, eyni zamanda digər mühüm mövzulara dair mövqeyini öyrənmək məqsədiylə ADP sədri, prezidentliyə keçmiş namizəd Sərdar Cəlaloğlu ilə mühüm mövzularla bağlı söhbətləşdik.

(Əvvəli bu linkdə: http://hurriyyet.org/xeber/quotazerbaycanda_inqilab_terefdari_olanlari_siyasi_avanturist_hesab_ediremquot_-_srdar_clalolu)

"Görünür, burada məqsəd ya intiqamçılıq, ya da xarici qüvvələrin dəstəyi ilə Azərbaycanı işğal etdirməkdir"

- Sərdar bəy, sizcə inqilab yolunu seçənlərin məqsədi nədir? Qeyd etdiyiniz kimi, həm dinc mitinq, həm seçki, həm də inqilab üçün mütləq xalqın dəstəyi lazımdır. Əgər inqilab tərəfdarlarının belə bir dəstəyi varsa, o zaman nədən demokratik mübarizə üsulu olan seçki yolu ilə hakimiyyətə gəlməkdən imtina edirlər?

- Əgər xalqın yetərincə dəstəyi varsa, onda onu inqilaba aparmağa lüzum yoxdur. Bu zaman ən doğru yol seçkilərdə iştirak edib xalqın dəstəyi ilə qələbə qazanmaqdır. İnqilab tərəfdarları isə deyirlər ki, seçki yolu ilə hakimiyyəti dəyişmək mümkün deyil. Bu, o deməkdir ki, əslində inqilab üçün də lazım olan elektorat yoxdur. 50+1-lik elektorat varsa, onların dəstəyi ilə Azərbaycanda hakimiyyəti dinc yolla dəyişdirmək mümkündür. Əgər belə bir elektoratın varsa, onda sual olunur: Sənin ölkədə dəyişiklikləri qanlı, inqilabi yolla həyata keçirməkdə məqsədin nədir? Görünür, burada məqsəd ya intiqamçılıq, ya da xarici qüvvələrin dəstəyi ilə Azərbaycanı işğal etdirməkdir. Bunun başqa nəticəsi ola bilməz. Yaxın Şəqr hadisələri, İran və Rusiya inqilabları bunu göstərir. Belə ki, inqilab nəticəsində Lenin rus çarının ailəsini, xəstə oğlunu belə, güllələtdirdi. Çünki Lenin qardaşının intiqamını alırdı. Digər ölkələrdə baş verən inqilablar da bunu göstərdi ki, inqilabçıların sırasında intiqamçılar var. Halbuki, intiqamçılıqla siyasət aparmaq olmaz. Bəli, Azərbaycan iqtidarı rüşvət və korrupsiyaya yol açır. Bunlar Konstitusiyaya, xalqın maraqlarına zidd olduğuna görə bəyənmirik. Bu iqtidar xalqın maraqlarına zidd siyasət aparırsa, bu o demək deyil ki, biz də xalqımızın mənafeyinə cavab verməyən bir yol tutmalıyıq. Bildiyiniz kimi, Suriyada 1 milyon adam ölüb, 8 milyon isə ölkəni tərk edib. Bununla yanaşı, Suriyanın bütün tarixi, mədəni irsi yox olub gedib. Tutaq ki, bu gün Bəşər Əsəd getdi və yerinə bir başqası gəldi, Suriya xalqı itirilənlərin yerini neçə ilə bərpa edəcək? Təxminən, 50-60, bəlkə də 100 ilə. Bu səbəbdən də deyirəm ki, elə bir addım ataq ki, nəticəsini aradan qaldırmaq üçün 100 il lazım olmasın. Bu baxımdan, ADP-nin qərargahında baş tutan toplantıda iştirak edən və inqilab tərəfdarı olan siyasi partiyaların mövqeyini qətiyyən dəstəkləmirəm. Mənim intiqamçı hissim yoxdur. Düzdür, bu hökumət məni həbs edib, işgəncə verib. Lakin buna rəğmən, heç kəsi asmaq, kəsmək kimi bir fikrim yoxdur.

"Onlar bir məsələni unudurlar ki, şimal elə şimaldır və şimaldan gələn külək hər zaman soyuq olub"

- Necə düşünürsünüz, seçkiləri boykot etməklə nəsə əldə etmək mümkündür?

- Hesab edirəm ki, seçkidə iştirak etmək istəməyənlərin arqumentləri başadüşülən deyil. Deyirlər ki, seçkidə iştirak etməyək. Yaxşı, bəs onda nə edək?! Camaat mitinqə gəlmir, daha doğrusu mitinqə gələnlərin sayı ilə hökuməti dəyişmək mümkün deyil. İnqilab isə Azərbaycan xalqının maraqlarına uyğun deyil. Bu halda gəlin, hamımız siyasi fəaliyyətdən imtina edək, gedib evimizdə oturaq və görək bu hadisələr kortəbii hara gedir. Mən bunun qəti əleyhinəyəm. Çünki xalq mitinqlərdə iştirak etdikdə, bir də seçkilərə gəldikdə aktivləşir. Ən anti-demokratik seçkidə belə, ölkə əhalisinin müəyyən bir hissəsi fəallaşır, müxalifət özü də aktivləşir, təşkilatlanır, müşahidəçilər gəlir, beynəlxalq ictimaiyyətin diqqəti olur. Biz bu fürsəti niyə əldən buraxmalıyıq?! Biz indiyə qədər seçkiləri bir neçə dəfə boykot etmişik. Lakin Azərbaycan qanunları və beynəlxalq hüquqa görə, boykot edilən seçkilərin nəticələrinin tanınmaması ilə bağlı heç bir müddəa yoxdur. Seçkilər qeyri-qanunidirsə, saxtalaşdırma varsa və xalq hakimiyyəti yıxmırsa, onda beynəlxalq ictimaiyyət onu qəbul edir. Bu, passiv legitimləşmədir. İki cür legitimləşmə var ki, onun birincisi qanuni yolla hakimiyyətə gəlmək, digəri isə qeyri-qanuni gəlirsən, ancaq xalq sənin hakimiyyətinə dözür. Baxın, indi müxalifətdə təmsil olunan bir sıra partiyalar deyir ki, seçki şərtləri dəyişdirilməlidir və bundan sonra seçkiyə getmək olar. Hökumət isə deyir ki, dəyişmirəm. Bu zaman seçkiyə getməyənlər alternativ qoymalıdır. Deyəcəklər ki, xalqı ayağa qaldırıram. Başa düşmək istəmirlər ki, xalqı ayağa qaldırmağı bacarsanız, elə seçki yolu ilə qələbə qazanmaq olar. Bir məntəqədə 1500 seçicidən 600-ü sənə səs versə və gəlib məntəqənin qarşısında dursa, seçkini kim saxtalaşdıra bilər? Hə, bu 600 adam qorxusundan gəlmirsə, onda onlar heç inqilaba da gəlməyəcək. Dinc prosesə qoşulmayan adam, inqilaba qoşular? Təbii ki, yox. Bəli, hazırda Azərbaycanda 2-3 faiz radikal təfəkkürlü adam var. Lakin onların böyük bir hissəsi siyasi proseslərdə iştirak etmirlər. Xüsusən də Rusiyada yaşayan azərbaycanlılar bu sahədə çox aktivlik edir, "inqilab, inqilab" deyirlər. Əgər Rusiyada iqtisadi tənəzzül olmasaydı, ordakıların vecinədə də deyildi ki, Azərbaycandakı qohum-qardaşı ölür, ya yox. İndi qalxıblar ayağa ki, gəlin Azərbaycanda inqilab edək. Hətta deyirlər ki, həmişə şimaldan-Rusiyadan bizə pislik gəlib, lakin deyəsən, bu dəfə yaxşılıq gələcək. Onlar bir məsələni unudurlar ki, şimal elə şimaldır və şimaldan gələn külək hər zaman soyuq olub. Odur ki, şimaldan heç vaxt bizə xeyir gələ bilməz. Bu gün Rusiyada yaşayan azərbaycanlıların adı ilə sosial şəbəkələrdə çıxış edənlərin kimliyini hardan bilirsiz? Kim zəmanət verə bilər ki, Rusiya bəzi adamları seçib sosial şəbəkələrdə aktivləşdirərək Azərbaycanda inqilabın baş verməsinə çalışmır? Tutaq ki, Azərbaycanda inqilab oldu. Bu zaman xaricdən inqilaba müdaxilənin qarşısını kim alacaq? Bunu düşünən varmı?! İnqilab olan hər bir ölkəyə xaricdən müdaxilələr olub. Misal kimi, Suriya və İraqı göstərmək olar. Eyni zamanda, Venesuelaya bir tərəfdən ABŞ, digər tərəfdən isə Rusiya və Çin müdaxilə edir. Açığı deyim, Azərbaycanda inqilabın olmasını arzulayanlar və buna çalışanların Rusiya tərəfindən bu və ya başqa şəkildə dəstəkləndiyini düşünürəm. Çünki Azərbaycanda inqilab olsa, bura birinci Rusiya müdaxilə edəcək. Yəni Rusiyanın müdaxiləsi üçün hüquqi zəmin yaranır. Buradan da belə çıxır ki, inqilab istəyənlər bu və ya başqa şəkildə Rusiyanın maraqlarına xidmət edirlər.

"Bu gün seçki ilə bağlı bəyanat verənlər o vaxt oyun oynamasaydılar, o zaman biz çoxdan başqa bir yoldaydıq"

- Seçkini boykot edənləri də inqilab tərəfdarları, yəni qeyd etdiyiniz kimi, Kreml tərəfindən dəstəklənənlərlə eyni sıraya qatmaq olarmı?

- Onları həmin sıraya qatmaq olmaz. Çünki onlar seçkini boykot edərək, Azərbaycanda destabilizasiyaya, vətəndaş qarşıdurmasına, inqilaba səbəb ola biləcək bir yol seçmirlər. Onlar sadəcə, seçkinin şərtləri ilə razılaşmadıqları üçün prosesə qatılmaq istəmirlər. Seçkilərin bir çox kriteriyası var. Biri demokratiklik, biri qanunilik, biri vicdanlılıq və sairədir. Qanunilik o deməkdir ki, bir ölkənin konstitusiyasında seçki varsa, o seçki formal da olsa keçirilməlidir. Demokratiklik o deməkdir ki, seçkidə xalq daha aktiv şəkildə iştirak etməlidir. Bu da xalqın özündən asılıdır. Qeyd edim ki, 2005-ci il parlament seçkiləri ərəfəsində minlərlə insanın adı seçki siyahısında yox idi. Bəlkə də 100 min adam məhkəmədən kağız alıb seçkidə iştirak etdi. Onda da müxalifətin böyük bir cinayəti oldu. Yoxda o vaxt 30-35 nəfər parlamentə düşəcəkdi və bu gün Azərbaycan başqa bir nöqtədə olacaqdı. Eynilə bu gün seçki ilə bağlı bəyanat verənlər o vaxt oyun oynamasaydılar, o zaman biz çoxdan başqa bir yoldaydıq. Həmin adamlar o zaman buna qarşı gəldilər, oyun oynadılar. 75 yer istəyirdilər. Yəni inqilab olsun. O vaxtkı parlamentdə 75 yer müxalifətin olsaydı, dərhal prezidentin istefası qoyulacaqdı. Şəxsən mən o zamankı prosesin əsas rəhbərlərindən biri kimi sual verirəm: Bizim 75 nəfər mandat ala biləcək adamımız var idi? Ən yaxşı halda, bizim 50-55 nəfər mandat alan adamızın vardı. Onların 30-40-ı həqiqətən mandat almışdı, qalanları isə mübahisəli idi. Yerdə qalan dairələrdə elə adamları namizəd kimi vermişdilər ki, onlar heç 5 səs də toplamamışdı. Bu gün seçkiyə qatılmağa qarşı olanlar o zaman deyirdilər ki, ona da mandat verin. Beləliklə, seçkini boykot edənlərlə Azərbaycanda siyasi dəyişikliklərə imkan verməyənlər eyni adamlardır. Bir daha bildirirəm ki, Azərbaycanda tədrici dəyişilmələrdən başqa qalan bütün yollar xalqın, dövlətin mənafeyinə ziddir.

"Partiyamız Azərbaycandakı prosesləri müsbət məcraya yönəltmək üçün iqtidarla əməkdaşlıq etmək istəyir"

- Sərdar bəy, sözügedən tədbirə hansı partiyalar gəlməmişdi? Sizcə, onların toplantıya qatılmamalarının səbəbi nədir?

- İki partiya gəlməmişdi, AXCP və Müsavat. Əli Kərimlini dəvət etmişdik, Arif Hacılıyla isə şəxsən özüm danışmışdım. Arif Hacılı demişdi ki, gələcəm, lakin gəlmədi. Onun görüşdə iştirak etməməsinin təxmini səbəbləri budur ki, tədbirdə iştirak edən bəzi adamları şəxsi olaraq qəbul etmir. Məsələn, debatda İqbal bəylə mübahisə edib, Tural Abbaslı Müsavat Partiyasından çıxıb. Və ya hansısa digəri ilə şəxsi münasibəti olmadığı üçün gəlməyib. Motivi budur. Əli Kərimli isə hesab edir ki, həmin tədbirdə iştirak edən partiyalar iqtidarla əməkdaşlıq edir. O, nəzəri cəhətdən hazırlığı çox aşağı səviyyədə olan adamdır. Mən indiyə qədər onun danışıqlarında, çıxışlarında hansısa bir nəzəriyyəyə, hansısa siyasi filosofun fikirlərinə istinad etdiyini, dünya təcrübəsindən sitat gətirdiyini görməmişəm. Əli Kərimli ancaq "Bu iqtidar korrupsionerdir, bu iqtidar getməlidir, biz gəlməliyik" kimi fikirlər səsləndirir. Hələ görməmişəm ki, o, dediyi fikirlərin arxasında hansısa yolları göstərsin. Nisbet sosial dəyişilmələr nəzəriyyəsinin banisidir. Bütün dünya xalqları da dəyişilmələrdən istifadə edərkən nəzəri məsələləri Nisbetdən öyrənir. O, deyir ki, dəyişilmələrin 3 səbəbi var. Birincisi, bilik toplanmalıdır, ikincisi, sərvət toplanmalıdır və nəhayət, hökumətlə xalq arasında vasitəçilər olmalıdır. O deyir ki, bu vasitəçilər siyasi partiyalar, həmkarlar təşkilatı, qeyri-hölumət təşkilatlarıdır. Yəni demokratik institutlardır. Əgər bir müxalifət partiyası varsa və iqtidarla əməkdaşlıq etmirsə, deməli o siyasi partiya deyil. İndi Azərbaycanda iqtidarla əməkdaşlıq etməyi xəyanət kimi başa düşürlər. Bunun da bir səbəbi var. Azərbaycan müxalifətində təmsil olunan bir qrup şəxs iqtidarla gizli əməkdaşlıq edib və xalqın maraqlarına zərbə vurub. ADP isə onlardan fərqli olaraq iqtidarla açıq əməkdaşlığın tərəfdarıdır. Partiyamızın bununla bağlı 2005-ci ildə qəbul edilmiş qərarı var. Odur ki, biz Azərbaycan iqtidarı ilə siyasi dialoqa getməyə hazırıq və bu cür dialoqların bir çoxunu təşkil etmişik. Eynilə, Mahatma Qandi deyir ki, biz İngiltərə işğalçılarının Hindistandakı məmurları ilə əməkdaşlıq etmədən ölkədə dəyişikliklərə nail ola bilməyəcəyik. Gördüyünüz kimi, həm təcrübə, həm də nəzəriyyə deyir ki, əməkdaşlıq etmək lazımdır. Mən də əməkdaşlıq haqda qərar qəbul etmişəm, sənsə deyirsən ki, xainsən. Mən xain deyiləm. Belə çıxır ki, Nisbet də, Mahatma Qandi də xaindir. Çünki bu, onların ideyasıdır və mən bu ideyanı Azərbaycanda həyata keçirməyə çalışıram. Odur ki, mən və partiyamız Azərbaycandakı prosesləri müsbət məcraya yönəltmək üçün iqtidarla əməkdaşlıq etmək istəyirik. İndiyə qədər partiyamızın adından Qarabağla bağlı narahatlığımızı ifadə edən, münaqişənin həllinə dair və ayrı-ayrı məsələlərlə əlaqədar Prezident Administrasiyasına 3-4 dəfə məktub yazmışam. Əməkdaşlıq budur, yəni problemlərin həllində iqtidarla birgə iştirak etməkdir. Sən bu əməkdaşlıqdan niyə qaçırsan? İstəmirsən Azərbaycanda vəziyyət düzəlsin?! Bunların bir sözü var: Hakimiyyəti mənə verirsənsə əməkdaşlıq edək. Qardaşım, heç kəs hakimiyyəti sənə verməkdə əməkdaşlıq etməz. Bu mənzərəni gördükdə amerikalılar, avropalılar da gülür. Qaçqınların, şəhid ailələrinin, qazilərin problemlərinin həlli üçün mütləq Sərdar Cəlaloğlu prezident olmalıdır?! Hətta demokratik seçkilər yolu ilə hakimiyyətə gəlmiş adamın belə, siyasətinə təsir etməlisən. Məgər, ABŞ-da, Avropada müxalifət yoxdur? Orda seçkilər saxta keçirilib? Yox. Bu halda Amerikada, Avropadakı müxalifətin işi nədən ibarətdir? Bax, bizim müxalifət bunu başa düşmür. Anlamırlar ki, iqtidar demokratik yolla seçilsə belə, yenə də ona müxalifət olmaq lazımdır. Bu halda, müxalifətçilik effektiv idarəetmə ilə bağlı olur. Müxalifətdəki bir sıra şəxslər istəmir ki, İlham Əliyev effektli idarə etsin. Belə düşünürlər ki, prezident qaçqınlar, şəhid alilələri, qazilər, ümumən xalqla bağlı düzgün addım atarsa, onda onu yıxmaq çətin olar. Halbuki yanlışdır. Çünki xalqın sosial-iqtisadi vəziyyəti yaxşılaşdıqca o, daha çox siyasi aktiv olur. Əksinə, xalq nə qədər sosial-iqtisadi cəhətdən tükənirsə, bir o qədər siyasi hüquqlardan imtina edir. Azərbaycan müxalifətinin dərk etmədiyi budur. Ona görə də müxalifət şüuraltı belə düşünür ki, iqtidar nə qədər pis idarə etsə, bu, bir o qədər müxalifətin xeyrinədir. Çünki xalq bir o qədər narazı olacaq. Dünya elmi sübut edir ki, sosial-iqtisadi vəziyyətin ağırlaşması ilə sosial dəyişilmələr arasında birbaşa əlaqə yoxdur. Elə olsaydı, o zaman insanların qarışqa kimi qırıldığı Afrikada bütün rejimlər demokratik olardı. Bu səbəbdən də Azərbaycan iqtidarı düşünülmüş şəkildə bir dövrdə işsizliyi təşkil etdi ki, camaat ona tabe olsun.

"Mütləq növbədənkənar parlament seçkiləri keçirilməli, hakimiyyətin idarə edilməsi konstitusiyaya uyğunlaşdırılmalıdır"

- Fevralın 9-da ADP-nin qərargahında baş tutmuş görüşdən sonra belə bir fikir də səsləndirilir ki, həmin toplantı növbədənkənar parlament seçkilərinə hesablanıb. Bu doğrudurmu?

- Bu, tamamilə yanlışdır. Sonuncu referendumla Konstitusiyaya edilmiş dəyişikliklərdən sonra Azərbaycan Demokrat Partiyası bununla bağlı bəyanat verib. Həm həmin bəyanatda, həm də qəzetinizə verdiyim müsahibələrdə bildirmişəm ki, ötən ilin aprel ayının 11-də keçirilən növbədənkənar prezident seçkilərinin yeganə qanuni əsası ondan ibarət idi ki, referendum keçirilib və buna görə də yeni prezident Azərbaycan Konstitusiyasına uyğun səlahiyyətlər əldə etməli idi. Yəni referendumdan sonra prezidentin başqa hüquqları vardı. Ona görə də prezidentin həmin yeni hüquqlardan istifadə etməsi üçün mütləq növbədənkənar parlament seçkiləri keçirilməli idi. Məsələn, vitse-prezidentlik institutunu yalnız yeni prezident yarada bilərdi. Eləcə də referendumdan sonra konstitusiyaya görə, Azərbaycan parlamentinin səlahiyyətləri dəyişdirilib. Əvvəlki parlamentin bir çox səlahiyyətləri əlindən alınıb. Bu səbəbdən də mövcud parlament konstitusiyaya uyğun deyil. Yəni burda bir nihilizm yaranır. Bu səbəbdən də mütləq növbədənkənar parlament seçkiləri keçirilməli, hakimiyyətin idarə edilməsi konstitusiyaya uyğunlaşdırılmalıdır. Odur ki, növbədənkənar parlament seçkilərinin keçirilməsinin əleyhinə olan heç bir arqument yoxdur. Sözügedən toplantının növbədənkənar parlament seçkilərinə hesablanması ilə bağlı deyilənlərə gəlincə, hər bir partiya bu seçki bitdikdən dərhal sonra növbəti seçkiyə hazırlaşmalıdır. Nəticəsindən asılı olmayaraq fəaliyyət göstərmək lazımdır. Təəssüf ki, bizdə seçkidən sonra 4 il sakitçilik olur, seçkidən danışılmır, prosesə 3-4 ay qaldıqda isə başlayırıq fəallaşmağa. Odur ki, bu görüşdə biz seçki taktikası mövzusunu müzakirə etdik və bu istiqamətdə fikir mübadiləsi apardıq.