Qədim İran şəmsi təqvimi ilə fərvərdin ayının birincigününə, Qriqori təqvimi ilə mart ayının 21-22-nə və ya nadirhallarda 23-nə düşür. Ölkəmizdə Novruz bayramı bir çoxtürk və müsəlman ölkələrində, o cümlədən Orta Asiyarespublikalarında və Azərbaycanda qeyd edilir. Bir çoxtədqiqatçılar Novruzun yaranma tarixini, onun zərdüştlük vəya müsəlman mədəniyyəti ilə əlaqələrini araşdırmış, əskimənbələrdə bir-birini təkzib və ya təsdiq edən müxtəliffaktlar aşkar etmişlər. Lakin ümumi belədir ki, Novruzukonkret bir dinlə, etiqadla bağlamaq düzgün deyil. Qədimdövrlərdən bəri xalqımız Novruzu yeni ilin başlanğıcı hesabetmiş, onu bolluq, bərəkət və firavanlığın əzəli kimirəmziləşdirmişdir.
Novruz bayramı demək olar ki, Azərbaycanla yanaşıbütün Şərqdə, xüsusilə də, Mərkəzi Asiyada, İranda, Pakistanda, Türkiyədə, Qazaxıstanda, Tacikistanda, Özbəkistanda, Türkmənistanda, Qırğızıstanda xüsusitəntənə ilə qeyd olunur. 2009-cu il sentyabrın 30-da isəHeydər Əliyev Fondunun Prezidenti, YUNESKO vəİSESKO-nun xoşməramlı səfiri, millət vəkili Mehriban xanımƏliyevanın səyi nəticəsində Novruz bayramı YUNESKO tərəfindən qeyri-maddi mədəni irs siyahısına daxiledilmişdir. 23 fevral 2010-cu ildə isə BMT BaşAssambleyasının 64-cü sessiyasının iclasında mart ayının21-i "Beynəlxalq Novruz Günü" elan edilmişdir. Qonşudövlət olan Gürcüstanda dövlət səviyyəsində Novruzbayramına xüsusi önəm verilmiş və ötən ildən başlayaraq, martın 21-i qeyri-iş günü elan olunmuşdur.
Novruz bayramı bəzən insanın yaranışı ilə dəəlaqələndirilir. Novruz inanclarının əsasında insana, təbiətəhəyat verən dörd ünsürün - Suyun, Odun, Yelin (havanın), Torpağın isinməsi, "dirilməsi" durur. Odur ki, Novruzşənlikləri təzə ilin başlanmasına, yəni martın 21-nə dördhəftə qalmış keçirilməyə başlayır. Bu aya Boz ay deyirlər. Həmin ayın hər çərşənbəsi təbiətin bir ünsürü iləəlaqələndirilmiş və beləliklə, insanların təsəvvüründə ilaxırçərşənbələr yaranmışdır. Əski inamlara görə buçərşənbələrin hər birində təbiətin dörd ünsüründən biri"dirilmişdir". İlin Novruzdan əvvəlki dörd axır çərşənbəsimüqəddəs sayılır. Bunlar Su çərşənbəsi, Od çərşənbəsi, Yelçərşənbəsi və Torpaq çərşənbəsi adlanır.
Birinci su çərşənbəsi adlandırılırdı. Yəni, bahara doğruçayların azacıq buz bağlayan yerləri əriyib çaylara tökülür. Torpaq yavaş-yavaş islanmağa başlayır. İkincisi odçərşənbəsi adlanır. Ona görə ki, bahara doğru günəş yavaş-yavaş torpağı qızdırır, isindirir, onu yaratmaq üçünhazırlayır. Od çərşənbəsində tonqallar qalayardılar. Hər ailəüzvünün adına bir dənə şam yandırardılar. Xonçalardüzəldilərdi.
Üçüncüsü yel çərşənbəsidir. Bəzi bölgələrimizdə çoxəziz tutulur. Yəni yel artıq azacıq oyanmış torpağı, təzəcəçıxmış yaza həsrət gülləri tərpədir, tumurcuqlanan ağaclarıyellədir. Axırıncısı torpaq çərşənbəsidir. Torpağı ana təbiət - Allahımız su ilə islatdı, günəşlə isitdi, onu yaratmağahazırladı
Novruzu qeyd edərkən, kəndlilər növbəti ilin quraq, yaxud yağıntılı keçəcəyini, məhsuldar olub-olmayacağınımüəyyən edə bilirlər. Adətlərimizə görə, Novruzun ilk günüyaz, ikinci günü yay, üçüncü günü payız, dördüncü günü isəqış hesab edilir. Bayramın ilk günü külək və yağışsız olursa, deməli il kənd təsərrüfatı üçün uğurlu keçəcəkdir. Ancaqkülək olarsa, deməli bütün il heç də yaxşı olmayacaqəkinçilik üçün. Son üç gündə də ilin qalan fəsillərinin necəkeçəcəyi bu yolla müəyyən edilir. Son 4 çərşəbə isə hərkəsin xüsusi önəm verdiyi adətlərdəndir. Nəsildən nəsiləötürülərək günümüzə gəlib çatmış Novruz zamanı aşağıdakıadətlərimiz yerinə yetirilir.
Bu bayram bir də onunla fərqlənir və səciyyələnir ki, bubayramda siyasi baxışlarından, siyasi dünyagörüşündənasılı olmayaraq hamı bayram edir. Əgər bu günümüzügötürsək, iqtidar da, müxalifət də bayram edir, bir-birinisevən də bayram edir, bir-birinə düşmən olan da. Ammabayramın bizə bəxş etdiyi ən gözəl nemət ondan ibarətdir ki, qədim zamanlardan bu bayramda insanlar kin-küdurətiunudur, küsülülər barışır, ziddiyyətlər aradan götürülür. Demək, bu dostluq, həmrəylik yüksək mənəviyyatbayramıdır. Ona görə də Novruz bayramını hər il böyük elbayramı kimi, hər bir insanın şəxsi bayramı kimi qeydedərək biz istəyirik, arzu edirik və bu, Azərbaycanvətəndaşlarının əksəriyyətinin arzusudur ki, ölkəmizdə millihəmrəylik, vətəndaş həmrəyliyi, birliyi olsun. Bu aliməqsədləri, ali fikirləri ulu babalarımız bizə nəsihət ediblər. Bu bayram yaranandan onun xüsusiyyətləri insanlarıhəmişə dostluğa, həmrəyliyə, qarşılıqlı anlaşmaya dəvətedibdir.”
–Ulu Öndər Heydər Əliyev 21 mart 2000-ci il. 
Namiq İbadov

Suraxanı rayonu, 270 nömrəli tam orta məktəbin direktoru

Sozcu.info