1980-ci illərin sonlarından 1994-cü ilin mayına kimi  Azərbaycanın cənub-qərb hissəsində yerləşən  Qarabağ bölgəsində Ermənistan Respublikası və onun tərəfindən dəstəklənən Qarabağın etnik ermənilərinin əksəriyyəti ilə  Azərbaycan Respublikası arasında etnik və ərazi münaqişəsi baş vermişdir.

     Keçmiş DQMV-də Ermənistan ilə birləşmək istəyən separatçı hərəkatının tələbi 1988-ci ildə nisbətən dinc şəkildə başlasa da, növbəti aylarda SSRİ dövlətinin süqutunun yaxınlaşması səbəbindən fərqli istiqamətdə vüsət alaraq, etnik azərbaycanlılar ilə ermənilər arasında getdikcə böyüyən şiddətli münaqişəyə çevrilmiş və hətta etnik təmizləmə iddialarına səbəb olan qanlı toqquşmalarla müşayiət olunmuşdur. Baş verənlərin fonunda, keçmiş SSRİ  respublikaları olan Azərbaycan və Ermənistan 1988-ci ildən başlamaqla Dağlıq Qarabağın yüksəkliklərində uzun və elan edilməmiş müharibə aparırdı. Bu münaqişə bu günə qədər xalqımızı tarixində çox dərin yaralar açdı. 1991-ci ildən müstəqqilliyimizi yenidən əldə etsəkdə torpaqlarımızın  suverenliyyini tam bərpa etməmişdik. 2020-ci ildə əldə edilmiş razılaşmaya əsasən erməni hərbi dəstələri Azərbaycanın işğal altında saxladığı ərazilərini tərk etmək istəmirdilər. Antiterror əməliyyatı ilə 2023-cü ildə bütün torpaqlarımıza nəzarəti əldə edə bildik. Azərbaycan ilə Ermənistan arasında 2024-cü ilin martında sülh sazişinin ilkin layihəsi razılaşdırılsa da, Bakı əlavə şərtlər irəli sürür. Bunlar arasında Ermənistan konstitusiyasından Azərbaycanın ərazi bütövlüyünə zidd ifadələrin çıxarılması da var.

      Tərəflər arasında əsas mübahisə mövzularından biri Azərbaycanın əsas hissəsini Naxçıvanla birləşdirməli olan "Zəngəzur dəhlizi"dir. Bakı bu dəhlizin yalnız Ermənistanın tam nəzarətində olmasına qarşı çıxır və Yerevanın tranzitə mane olmayacağına zəmanət verə bilməyəcəyindən ehtiyat edir.

     Yerevan isə "Zəngəzur dəhlizi" terminindən belə imtina edir. Ermənistan bu ifadənin ölkənin suveren ərazisi – Sünik vilayətinə qarşı ərazi iddiaları ilə bağlı çağırış kimi dəyərləndirildiyini bildirir və marşrutun nəzarətinin üçüncü tərəfə verilməsinə də qəti şəkildə qarşı çıxır. Bu o demək idi ki, Ermənistan sülh istəmir hər dəfə əvvəlki dövürlərdə olduğu kimi münaqişəni uzatmaq istəyirdi. 

Vaşinqton görüşü ilə ermənillərin son inadıda qırıldı və sülhə ilk addım atmağa məcbur oldular. Prezident cənab İlham Əliyev bu sənədə imza atmaqla Azərbaycan tarixindəki əvəz olunmaz yerini bir daha sübut etdi. 37 il müharibə şəraitində yaşayan ,maddi, mənəvi itkilər görən xalqımız üçün bu böyük müjdə idi. Biz inanırıq ki, Ali baş komandan İlham Əliyev tezliklə tam sülhə imza ataraq bu münaqişəyə son qoyacaqdır. 

Aynurə Həsənova

Suraxanı rayonu, 84 nömrəli tam orta məktəbin tarix müəllimi

Sozcu.info