Sərdar Cəlaloğlu: “Bundan sonra terror dəstələrinin neytrallaşdırılması, təmizlənməsi üçün antiterror əməliyyatı aparılmalıdır”
“Ermənilər Ermənistanda yaşamaq istəyərlərsə, Azərbaycan onlar üçün muxtar status verə bilər”
“Allah qoysa, qələbə çalandan sonra İlham Əliyev Azərbaycan prezidentliyindən yuxarı mərtəbəyə qalxacaq”
“…Bu, əslində Ermənistan rəhbərliyinin öz xalqına qarşı genosididir”
“Azərbaycan öz silahlı qüvvələri ilə Qarabağı qaytarırsa, Zəngəzuru və İrəvanı da qaytarmalıdır. Ermənilər biz sərhədə çatana qədər müharibəni dayandırmasa, Azərbaycanın müharibəni Ermənistan ərazisində ta ki, kapitulyasiya olana qədər davam etdirməyə haqqı var”
Müsahibimiz Azərbaycan Demokrat Partiyasının (ADP) sədri Sərdar Cəlaloğludur. Onunla söhbətimizdə Qarabağ savaşı ətrafından baş verən siyasi prosesləri və döyüş bölgəsindəki son durumu müzakirə etdik.

– Rusiya mətbuatında artıq Şuşa və Laçının ordumuz tərəfindən alınması barədə məlumatlar yayılmaqdadır. Sizcə, həqiqət nədir və bu məlumatların bizdən qabaq Rusiya mətbuatında yayılmasının məqsədi nədir?
– Onu deyim ki, ölkə başçısı İlham Əliyev ölkəmizdə səfərdə olan Binəli Yıldırımla görüşündə də Azərbaycan xalqına alınan ərazilər barədə xəbərlər verəcəyi haqda məlumat verdi. Azad olunan kəndlər barədə məlumat verəndə tvitterdən bunu edir, amma rayon mərkəzlərinin azad olunması barədə məlumatları televiziyadan çıxış edərək verir. Əgər özü çıxış edirsə, deməli daha cidd məlumatlar olacaq. Aldığımız məlumata görə, bizim ordumuz bir həftədir ki, Şuşa və Laçın ərazisindədir. Ora ermənilərin ən sonuncu, həm də güclü müqavimət göstərdiyi yerlərdir, həm ordunun təhlükəsizliyi baxımından ətrafda da hərbi əməliyyatlar aparılır.
– Ehtimal ki, ermənilərin ən güclü istehkamları da həmin ərazidədir…
-Bəli, həm də Şuşanı tutmaq Qağlıq Qarabağ probleminin başa çatması deməkdir. Bu baxımdan təbii ki, bizim əsgərlərimiz Şuşaya və Laçına girib, amma adətən prezident o zaman işğaldan azad olunma xəbərlərini verir ki, artıq biz oraya sərbəst şəkildə gedə bilirik. Elə bir ciddi atəş təhlükəsi yoxdur, ermənilər kifayət qədər uzaqdadırlar. Hətta işğaldan azad edilmiş ərazilərdə hər hansı bir iş də görmək mümkündür. Bu baxımdan, bizim ordumuz müəyyən bir yerə girsə də dərhal məlumat verilmir. İstər CNN, istər Rusiyanın verdiyi məlumat əsgərlərimizin həmin regiona daxil olması və hərbi əməliyyatlar aparması ilə bağlıdır. Amma bütünlükdə mövqe üstünlüyü əldə etmək, həmin yerdə erməni hərbi dəstələrini neytrallaşdırmaq, özümüzün hərbi gücümüzü təmin etmək hərbi əməliyyatın başa çatması deməkdir. Prezident o zaman bu barədə məlumat verir ki, burada hərbi əməliyyat başa çatıb, bizim qələbəmizlə torpaqlar geri qaytarılıb. Çox güman ki, bir-iki günə qədər ümumiyyətlə Qarabağ müharibəsi başa çatacaq, bundan sonra Azərbaycanda antiterror əməliyyatı başlayacaq. Ermənistan-Azərbaycan arasında müharibə bitdikdən sonra uzun müddət sahibsiz qalmış ərazilərdəki terror dəstələrinin neytrallaşdırılması, təmizlənməsi üçün antiterror əməliyyatı aparılmalıdır.
-Yəni həmin ərazilərdə hələ də terrorçu dəstələr var?
-Əlbəttə, onlar dağlarda, mağaralarda gizləniblər. Azərbaycanın yerli əhalisi üçün müəyyən problemlər yarada bilərlər. Yəni biz o zaman vətəndaşlarımızı həmin yeri qaytaracağıq ki, onların təhlükəsizliyinin tam təmin olunduğuna əmin olacağıq. Orada əhali üçün heç bir təhlükə yoxdur, Azərbaycan ordusu həmin ərazilərə tam nəzarət edir. Bilirsiniz, həmin ərazilər dağlıq yerlərdir. Gizlənmək üçün şərait də var. Bu baxımdan bir qədər o məsələlər müharibədən fərqli əməliyyat tələb edir. Necə ki, Türkiyə ordusu PKK-ya qarşı dağlarda, dərələrdə iş aparırdı, eləcə Azərbaycan odusu da bu tipli antiterror əməliyyatları aparmalıdır. Hətta bu zaman Türkiyənin və digər dövlətlərin qüvvələrini də bu işə qoşmaq olar. Çünki Türkiyənin terrora qarşı mübarizədə təcrübəsi var. Həm də ki, buradakı terrorçu qruplaşmalar ilk növbədə Türkiyənin əleyhinə fəaliyyət göstərən qruplaşmalar olub. Ona görə də mənə elə gəlir ki, antiterror əməliyyatına da Türkiyəni açıq şəkildə dəvət etməliyik. Çox güman ki, bir neçə günə Dağlıq Qarabağın tam azad olunması xəbərini eşidəcəyik. Uydurma “Dağlıq Qarabağ Respublikası”nın uydurma “prezidenti”nin də məhv edildiyi deyilir. Mətbuatda artıq bu barədə məlumat var. Onların qondarma “müdafiə naziri” də məhv edilmişdi. Artıq orada qalan dəstələr başsızdır. Kortəbii cəhdlər edirlər. Ermənilər artıq bir növ sifətlərini qorumaq məqsədilə əməliyyatları davam etdirirlər. Ancaq bu çox yanlış bir yoldur. Ermənilərin öz mənafeləri baxımından yanlışdır.
– Onların təslim olması özləri üçün xeyirli olar…
-Əlbəttə, böyük dövlətlər də müharibəyə gedir, müharibədə uduzanda təslim olub ən azı ğz xalqlarını qırğına vermirlər. Bundan sonra nə qədər qoşun gəlir-gəlsin, bizim əsgərlər onları məhv edəcək. Müdafiə naziri tez-tez məlumatlar yayır, ermənilər heç əllərinə silah almamış məhv edilirlər. Kolonlar məhv edilir, gizləndikləri yerdə məhv edilir. Bu adamları gətirib öldürtməkdə Ermənistanın nə məqsədi var? Bu, əslində Ermənistan rəhbərliyinin öz xalqına qarşı genosididir.
-Amma biz Paşinyanın siyasətində bunun əksini görürük. Yəni sona qədər getmək fikrindədir.
-Ona görə sona qədər getmək fikrindədir ki, hakimiyyətdən yapışıb. Sona qədər getməsə hakimiyyəti təhvil verəcək. Bu baxımdan, müharibə nə qədər çox davam edərsə, o qədər də hakimiyyətdə qalacaq.
-Amma kapitulyasiya da olsa Paşinyanı eyni aqibət gözləyir…
-İkinci bir şey də var ki, bu adam avantüristdir. Daha çox itki verməklə, daha qanlı müharibə aparmaqla Azərbaycana qarşı ittihamlar hazırlayır.
-Genosid ittihamı?
-Genosid, yazıq erməni, əzabkeş erməni… Ermənilər öz faciələrindən pul qazanan yeganə millətdirlər. Əvvəlcə öz ağıllarından faciə vəziyyətinə düşürlər, sonra bu faciədən pul qazanırlar. Ermənilər budur. İndiki müharibədəki fəlsəfələri də bunu göstərir ki, ermənilər daha məzlum vəziyyətə düşüb Avropa xalqlarının qapılarında dilənçi kimi dilənmək məqsədləri var. Yoxsa müharibənin taleyi həll olunub, hətta Ermənistanın taleyi həll olunub. Ermənilər bunu başa düşməlidir, çünki Ermənistan dövləti Azərbaycanın tarixi torpaqlarında fəaliyyət göstərir. Hətta bu yaxınlarda Ermənistan parlamnetində Qarabağ məsələsi müzakirə olunanda belə bir sual qoyulmuşdu ki, Qarabağdan imtina edəkmi? Bu zaman belə deyilmişdi ki, Dağlıq Qarabağı Azərbaycana qaytarmaq İrəvanla Zəngəzuru da Azərbaycana qaytarmağı zəruri edir, yəni biz bunu qaytarırıqsa onu da qaytarmalıyıq. Məntiqi nəticə budur ki, əgər Azərbaycan silahlı qüvvələri ilə Qarabağı qaytarırsa, Zəngəzuru və İrəvanı da qaytarmalıdır. Ermənilər biz sərhədə çatana qədər müharibəni dayandırmasa, Azərbaycanın müharibəni Ermənistan ərazisində ta ki, kapitulyasiya olana qədər davam etdirməyə haqqı var.
-Yəni təmas xətti Qarabağ-Ermənistan sərhədinə, başqa sözlə Azərbaycan-Ermənistan sərhədinə keçiriləndən sonra erməni qüvvələri hücuma davam edərsə, bizim haqqımız var ki, hərbi əməliyyatları Ermənistan ərazisində aparaq?
-Bəli, zatən indi bizə hansı nöqtələrdən atəş açılırsa həmin atəş nöqtələrini susdururuq. Amma canlı qüvvə ilə müharibəni davam etdirəcəklərsə, biz müharibəni onların ərazisində aparmağa məcburuq.
-Bəs Rusiyanın mövqeyi necə olacaq?
-Rusiyanın mövqeyi indiki kimi olacaq. Çünki Rusiya-Ermənistan hərbi yardım müqaviləsində hər hansı bir dövlət Ermənistana birinci hücum edəcəyi təqdirdə ruslar ona dəstək verməlidir. Amma Ermənistan bizə hücum edib, biz də müharibəni davam ediririksə, biz sərhədə çatanda Rusiya onlara kömək edir deyə durub baxmalıyıq?
-Müttəfiqlik haqda öhdəlik qüvvədən düşür?
-Ermənlər bizimlə müharibə edə-edə Ermənistanın dərinliklərinə çəkiləcəklərsə, biz də irəliləyəcəyiksə onda yenə Rusiya ilə aralarında olan müqavilə bu prosesə şamil olunmur. Biz Ermənistanda onların əsrin əvvəllərində bizdən qeyri-qanuni əldə etdikləri əraziləri də ala bilərik.
-Sizcə, onlar buna gedəcəkmi?
-Mənim gördüyümə görə, onların özləri də yaxşı bilir ki, dövlətləri oyuncaq dövlətdir. Baş tutmamış, alınmamış dövlətdir. Onlar sadəcə olaraq bu bölgədə hürməklə sahiblərindən nəsə əldə etməklə məşğuldur. Yadınıza gəlirsə, bu müharibədən qabaq onlarda bir aksiya oldu-“açın qapıları, çıxaq gedək”. Yəni əslinə baxsan, onlar bura köçürülərkən də zorla gətiriliblər. Heç bir erməni ailəsi indiki Ermənistan ərazisinə könüllü şəkildə gətirilməyib. Hətta “Gülüstan” və “Türkmənçay” müqaviləsində şərt qoyulmuşdu ki, Rusiya heç vaxt Qacarların ərazisindəki xristianları öz siyasətinə alət etməyəcək. O zaman bizim Qacarların rəhbərləri ermənilərin zorla köçürüldüyünü biləndə ruslara məktub yazmışdılar ki, siz niyə erməniləri aparırsınız, onları incidirsiniz? Ruslar da demişdilər ki, elə bir şey yoxdur. Biz onları incitmirik, onların bəziləri könüllü gedir. Elə ermənilərin zorla köçürüldükləri haqda rus və erməni mənbələrində tarixi faktlar var. Onları gözəl həyat şəraitindən məhrum edib, gətirib zorla İrəvan xanlığının ərazilərinə və Qarabağa yığmışdılar. Bura ermənilərin vətəni deyil, Tehrandan zorla bura gətiriliblər, qayıdıb gedə bilərlər. Zorla deyil ki, gəlib rusların siyasətinə görə buralarda yaşasınlar. O torpaqlar bizimdir. İndi Ermənistanda ermənilər yaşamaq istəyərlərsə, onda Azərbaycan ermənilər üçün muxtar status verə bilər. Azərbaycanın tərkibində muxtar vilayət kimi yaşaya bilərlər.
-Ermənistan Azərbaycanın tərkibində muxtar vilayət kimi?
-Bəli, Ermənistan axı dövlət deyil. Bir dövlət ki, heç bir beynəlxalq normaya hörmət etmir, özünü avtomatik olaraq hüquqdan kənar elan etmiş olur. Həm də onun iqtisadi imkanları yoxdur. Dövlət gərək özünü iqtisadi baxımdan təmin edə bilsin, geosiyasi mövcudluğunu qorusun. Bütün qonşularla düşməndir. Bütün qonşulara genosid edib. Belə bir vəziyyətdə Ermənistanın dövlət kimi qalması sual altındadır.
-Son hadisələr göstərir ki, digər tərəfdən dövləti də idarə edə bilmirlər…
-Əlbəttə, bacarmırlar. Bu yaxınlarda Şahnazaryan belə bir söz dedi ki, bu son minillikdə erməni dövləti olmayıb. Halbuki bu son minillikdə yox, hətta son iki minillikdə, eramızdan əvvəl 3-2 minilliklərdə erməni dövləti olmayıb. Ermənilərin öz tarixləri haqda yazdıqları miflərə əsaslanır. Bir çox erməni alimləri də tənqid ediblər ki, miflə, nağılla tarix yazmaq olmaz. Onların “məşhur” tarixçiləri var – Xorenski, “Böyük Ermənistan” haqqında bütün bu uydurmaları o, uydurub. Yalançı tarixi şəxisyyətlər, dinastiyalar çıxarıb ortalığa. Beləliklə bunların 1900-cü ilə qədər heç bir Qafqaz xalqı ilə münasibətləri olmayıb. Nə gürcülərin tarixində, nə bizim tariximizdə ermənilər xatırlanmır. Görün nə qədər qabiliyyətsiz millətdirlər ki, bunların ilk yazıçısı 19-cu əsrdə əsər yazıb. Bizdə Nizami, Fizuli olan zaman bunların ilk yazıçısı Xaçatur Abovyan olub. O da bizim yazıçıların təsiri altında əsər yazmağa başlayıb. Yəni ermənilərin tarixinə baxanda görünür ki, bunların nə ədəbiyyatı, nə mədəniyyəti olmayıb. Çünki ədəbiyyat və mədəniyyət dövlətlə bağlıdır. Xalqın dövləti varsa onun ədəbiyyatı, mədəniyyəti var. Dövlət yoxdursa etnoqrafik dəyərlər necə inkişaf edə bilər?
-Onların Türkiyədə və İranda yaşadıqları ərazilərdə də hansısa yaradıcılıq elementinə rast gəlməmişəm.
-Məsələn, bizim qədimdə Marağa rəsədxanamız, tibb akademiyamız olub, amma yenə də dediyim kimi, orada da kompakt şəkildə yaşamayıblar.
– Bildiyimiz kimi, Qarabağ müharibəsinin gedişində xalq prezident İlham Əliyevin ətrafında birləşdi. Hətta belə deyilir ki, Şah İsmayıl Xətai, Nadir şahdan sonra İlham Əliyev 3-cü dövlət başçısıdır ki, torpaq aldı. Amma belə bir söyləntilər də var ki, İlham Əliyev ömürlük prezident olsun. Siyasi xadim və partiya rəhbəri kimi buna münasibətiniz necədir?
-Əvvəla deyim ki, Xətai və Nadir şah torpaq alıblar, İlham Əliyev isə itirilmiş torpaqları qaytarıb. Qacar Qarabağı işğaldan qurtara bilmədi. İlham Əliyev 200 illik tarixi olan Azərbaycanın işğalda olmuş 20% ərazilərini işğaldan azad edib. Açığı etiraf edək ki, torpaqlarımızın işğaldan azad olunmasında Əbülfəz Elçibəydən və Məmməd Əmin Rəsulzadədən öndədir. Onların da dövlət quruculuğunda rolu oldu.
-Yəni bu addım onun adı ilə tarixə yazılacaq.
-Bəli, o ki qaldı bəzi adamlar ömürlük prezidentlik təklif edir, bəziləri “qızıldan heykəl qoyulsun” deyir, əslində tarixi şəxsiyyətlərin əməlləri onları tarixdə saxlayır. İkincisi də mən görürəm ki, İlham Əliyev belə möhtəşəm qələbədən sonra ona yaltaqlanan adamların təklif etdiyi yolla getməyəcək. Əksinə Azərbaycanda çoxlu prezidentlər olub. Heç kim Dağlıq Qarabağın xilaskarı adını daşımır ki… İlham Əliyev üçün ən böyük ad “Dağlıq Qarabağın xilaskarı” adını daşımasıdır. Bu prezidentlikdən də yuxarı bir statusdur. Bu baxımdan düşünmürəm ki, Dağlıq Qarabağda, onun özünün də dediyi kimi, millətin birliyi ilə əldə edilən qələbəni öz adına çıxa və bundan siyasi konyuktura kimi istifadə edə. Çünki özü də dedi ki, Dağlıq Qarabağın azad edilməsi Azərbaycan əsgərinin və zabitinin qəhrəmanlığı nəticəsində baş verir. İlham Əliyev Baş Komandanıdr. Bu məsələnin siyasi tərəfi də var. Müharibədən əvvəl müxalifətə doğru ilk addımı hökumət atdı, çox ciddi danışıqlar başladı. İqtidar-müxalifət birliyi başladı. Əslində bundan sonra aşağıdan yuxarıya doğru birləşmə başladı və müharibə də bundan sonra başladı. Yəni birləşdik, müharibə başladı. Müharibənin gedişində daha sıx birləşmə baş verdi. Bəzi yaltaq, ləyaqətsiz insanlar var ki, yaranmış fürsətdən istifadə edib yararlanmaq istəyirlər, həm də İlham Əliyevin maraqlarına zidd mövqedən çıxış edirlər. Heç bilmirlər ki, generalsimus ünvanı kimə verilir. Allah qoysa, qələbə çalandan sonra İlham Əliyev Azərbaycan prezidentliyindən yuxarı mərtəbəyə qalxacaq. Görək xalq ona hansı adı qoyacaq, Qarabağı azad etdiyinə görə. Qarabağ məsələsində ən çox xarici təzyiqlərə sinə gərən o, olub. Bəzən heç xalqa da deməyib. Bəzən də bildirib ki, mənə belə ciddi təzyiqlər var. Türkiyəyə, Pakistana yaxınlaşmaqla çox düzgün siyasət aparıb. Çünki bu dövlətlərin bizi müdafiə etməsi Rusiyanı neytrallaşdırdı. Müharibədən əvvəl prezident “5-ci kolon”un təmizlənməsi işini apardı. Yəni İlham Əliyev çox usta siyasi addımlar atıb qələbənin zəminini hazırlamışdı. Bir qalmışdı əsgər işi. O qadın ki, yaltaqlanır, ömürlük prezidentlik təklifi ilə yaltaqlanınca prezidentin işinə dəstək versin. O, Milli Məclisdə əvvəl deputat olub, hamı da bilir necə seçilib. İlham Əliyev dövləti əvvəlki kimi idarə edəcəksə, Qarabağı geri qaytardığına baxmayaraq əvvəlki statusda qala bilməyəcək.
– Yəqin ki, əvvəlki kimi olmayacaq, çox şey dəyişəcək.
– Yaltaqların da sözünə baxmayacaq. Mənəvi cəhətdən deqradasiyaya uğramış insanlardır. Bir vaxt “Qarabağın açarı Rusiyadadır”, “Qarabağı almaq üçün Rusiya ilə razılaşmalıyıq” deyənlər indi başlayıblar Türkiyəni tərifləməyə. Biz deyirdik ki, müharibədən başqa yol yoxdur, bizə deyirdilər ki, siz avantüristsiniz, Rusiya gəlib Bakıya girəndə ağlınız başınıza gələcək. Həmin “Millət vəkilləri”nin dedikləri, yazdıqları da qəzetlərdə, saytlarda qalır. Xalq da inanır ki, preizdent xalqın gözlədiyi kimi demokratik quruculuq işlərinə başlayacaq. Türkiyə və bizə dəstək verən ölkələrlə münasibətləri qoruyaraq onlarla bir yerdə iştirak edəcəyik. Hələ Qarabağ azad edildikdən sonra xalqımızın qarşısında bir çox vəzifələr olacaq ki, onlar yerinə yetirilməlidir.

-Sərdar bəy, ermənilərin kapitulyasiyasından sonra Minsk qrupunun əvvəl təklif etdiyi Qarabağın muxtariyyət statusu necə olacaq?
-Hansı status? O vaxtkı şərtlər işğal şərtləri idi, artıq işğal şərtləri aradan götürüldü.
-Bəzən belə fikirlər səsləndirilir ki, ermənilərə Qarabağda muxtariyyət əvəzində Zəngəzurdan qovulmuş adamlara muxtariyyət verilsin.
-Qətiyyən. Bizim yanlışlığımız burdadır ki, Zəngəzurla Qarabağı tərəziyə qoyuruq. Zəngəzur da bizimdir, Qarabağ da. Bizim bir ərazimizə status veriləcəksə, niyə başqa bir ərazimizdə statusla əvəzləməliyik? Ermənilər Ermənistandan son dəfə 370 min azərbaycanlını deportasiya etdilər və o torpaqlar bizim iradəmiz olmadan o dövlətə verilib. Bunun Qarabağa nə dəxli var? Erməni xalqı Azərbaycan torpaqlarının ərazisində dövlət yaradıb.
-Hətta 1918-ci ildə onlara güzəştə gedilən 9 min kv.km-lik İrəvan və ətraf ərazilərindən əlavə 20 min kv.km ərazimizi əhalimizin rəyini nəzərə almadan mənimsədilər.
-Buna görə də beynəlxalq hüquq səviyyəsində həmin torpaqların ya müharibə, ya dinc yolla geri qaytarılması üçün məsələ qaldırılmalıdır. Çünki bu bizə problemlər yaradır. Naxçıvan anklav vəziyyətə düşür. Eləcə də Türkiyə ilə bizim quru sərhədlərimiz itib. Azərbaycan xalqı öz bütövlüyünü təmin etməlidir. Mütləq Zəngəzur məsələsi həll olunmalıdır.
-Rusiya haqda nə düşünürsünüz: bu ölkə parçalanma və ya çökdürülmə məhərləsindədirmi?
–  Rusiya nə qədər ki, Türkiyə və Azərbaycanla münasibəti yaxşıdır, parçalanmayacaq. Türkiyə ilə münasibəti pisləşdirmək  onun sonunu gətirər. Bu ölkəyə Türkiyə kimi təsir edən ölkə yoxdur. Türkiyə bölgədə ən böyük gücdür, Rusiyanın da ən böyük sərhədi türk xalqları ilədir. Bu baxımdan Rusiya öz mövcudluğu üçün türklərlə müttəfiqliyə məcburdur. Nə qədər ki, bu əlaqələr dostluq əlaqələridir, Rusiya ayaq üstə qalacaq. Nə vaxt ki, Rusiya türk dünyasına qarşı düşmənçilik münasibəti aparacaq, həmin gün onlar üçün dağılmanı başladacaq. Nə ABŞ, nə Avropa, nə Çin türklər qədər Rusiyanı dağıtmaq potensialına malik deyil. Bunun Putin də çox qəşəng bilir. Buna görə erməniləri də müdafiə etmir ki, Rusiyanı xilas etsin. Əksinə Rusiyanı xilas etmək üçün erməniyə dəstək vermir. Bir çoxları yaltaqlanmağa başlayıblar ki, Rusiya bizi müdafiə etməyə başlayıb. Rusiya özünü müdafiə edir, öz mənafeyi naminə erməniləri qurban verdi.
-Bəs, Gürcüstanda da Abxaziyanın və Cənubi Osetiyanın Rusiya tərəfindən dinc yolla qaytarılması baş verə bilərmi?
-Bunlar oxşar problemlər deyil. Türkiyə təhlükəsizliyi təmin etmək üçün qarant kimi çıxış etsə, Rusiyaya qarşı olan beynəlxalq təzyiqlərin qarşısın ala bilərsə Moskva Abxaziyanı və Cənubi Osetiyanı Gürcüstana, Krımı isə Ukraynaya qaytara bilər. Bu, həm də Rusiyaya qarşı beynəlxalq təzyiqləri azalda bilər. Həm də indi beynəlxalq təzyiqlər işğal olunmuş ərazilər vasitəsilə edilmir. İndi münasibətlər iqtisadi, diplomatik güc, regional-milli birliklər üzərindən yürüdülür. Bu ərazilər həm iqtisadi yükdür, həm beynəlxalq təcriddir. Milyardlarla pul xərclənir buna. Dövlətlərlə düşmənçiliyə gətirib çıxarır. Nəyə görə qonşularla dost olmasın? Mənə elə gəlir ki, Rusiyanın əvvəlki iddiaları aradan qalxacaq. Rusiya dövlət kimi varlığını saxlamaq istəyirsə Türkiyə-türk dünyası ilə dost olmalıdır, Türkiyənin də mövqeyi budur ki, Krım da, digər ərazilər də sahiblərinə qayıtmalıdır.