Onunla müqayisədə, "sadə insanlar”ın elitalara qarşı nəzərdə tutulan üsyanları sayca çox deyil. Milyarderlər prezident Donald Trampın rəhbərliyi altında ABŞ siyasətini qamarlayıblar; saxta professorlar "populist” İtalyan hökumətini idarə edir; və bütün dünyada maliyyəçilərin, texnoloqların və korporativ menecerlərin gəlir vergiləri azaldılıb. Eyni zamanda, sıravi fəhlələr mənzil, yüksək keyfiyyətli təhsil və hətta səhiyyə xidmətindən məhrum olma gerçəkliyi ilə artıq barışıblar.

Elitçilik üzərində millətçiliyin üstünlüyü xüsusilə İtaliyada və İngiltərədə – bir zamanlar öz milli mənsubiyyəti ilə öyünən iki ölkədə daha geniş yayılıb. Vaxt vardı İngiltərədə hətta hökumət binalarında bayraqlar asılmırdı, "Brexit” referendumuna qədər xalq dövlətçiliyinə çox rahat yanaşır, ölkənin adı ilə razılaşmaqda çətinlik çəkmirdi: Birləşmiş Krallıq, İngiltərə və ya İngiltərə, Uels və Şotlandiya ittifaqı.

İtalyanlar daha az millətçi idi. Avropa İttifaqının qurulduğu gündən etibarən italyanlar federalizmin ən böyük müdafiəçiləri olub və yaxın vaxtlara qədər ictimai rəy sorğuları göstərirdi ki, seçicilər Romada öz hökumətinə nisbətən, Brüsseldəki Aİ liderlərinə daha çox güvənirlər. İtalyanlar öz mədəniyyəti, tarixi, mətbəxi və futboluna səmimi qəlbdən bağlıdırlar, amma onların vətənpərvərliyi əsasən millət-dövlətə deyil, bölgələrə və şəhərlərə yönəlmişdi. Onlar Roma ilə müqayisədə Brüsseldən idarə olunmağa üstünlük verirlər.

İtaliyanın yeni koalisiya hökumətinin kiçik üzvü olan ifrat sağçı Liqa Partiyası bu ilədək "Şimali Liqa” adlandırılırdı. Bu partiyanın ən sevimli şüarlarından biri – "Qaribaldi İtaliyanı birləşdirməyib, o, Afrikanı bölüb” və əsas siyasi tələbi – ölkənin ləğvi idi. Bunun əvəzinə, partiya "Padaniya” adlı yeni ölkənin yaradılmasını tələb edərək, çiçəklənən şimal bölgələrini Romanın korrupsiya və yoxsulluq təcəssümü olan cənubdan ayırmaq istəyirdi.

Milliyyətçiliyin qəfil üstünlüyü nə ilə izah olunur?

İtaliyada, İngiltərədə, hətta ABŞ-da yeni millətçilikdə müsbət vətənpərvərlik yoxdur. Bunun əvəzində, milli hissənin yüksəlişi əsasən ksenofobiya fenomeni kimi görünür.

Tanınmış çex-amerikalı sosioloq Karl Döyç deyir: "Millət – əcdadları haqqında ümumi yanlışlıq və qonşularına ümumi qərəzlə birləşən insan qrupudur”. Çətin zamanlar – aşağı əmək haqqı, bərabərsizlik, regional məhrumiyyət və böhransonrası kəmərsıxma – qurbanlıq keçi ovuna təhrik edir və əcnəbilər hər zaman cazibədar hədəf olurlar.

Trampın meksikalı miqrantlar və Kanada idxalı əleyhdarlığı, yaxud yeni İtaliya hökumətinin nasist siyasəti və ya İngiltərənin baş naziri olduqdan sonra Tereza Meyın ən məşhur ifadəsində –”Əgər siz dünya vətəndaşı olduğunuza inanırsınızsa, heç yerin vətəndaşı deyilsiniz. Yəni vətəndaşlığın nə demək olduğunu anlamırsınız” –  vətənpərvərlikdən zərrə belə yoxdur.

İndi isə bizim, hələ də "dünya vətəndaşları” olmaqdan qürur duyanlar üçün xoş xəbər: əcnəbiləri iqtisadi çətinliklərdə günahlandırmaqdan ötrü ksenofob səylər uğursuzluğa məhkumdur.

Bazar iqtisadiyyatının çökməsi ilə əlaqədar xalq hiddətinin "acgöz bankirlərə” yönəlməsini yayındırmaq üçün fundamentalistlərin böhransonrası səylərinə diqqət yetirək. Bu, son nəticədə baş tutmadı, qismən ona görə ki özlərini müdafiə etmək üçün bankcıların çox böyük qaynağı var, yəni əcnəbilərdə ümumiyyətlə olmayan mənbələr. Amma "acgöz bankçı” ictimai qəzəbin qarşısını ola bilmir, çünki onun hücum maliyyəsi əmək haqqını artırmaq, bərabərsizliyi azaltmaq və ya sosial laqeydliyi ləğv etmək üçün heç nə etməyib. Eyni söz, istər köç və ya ticarət vasitəsilə olsun, xarici təsirlərə aid olan mövcud iradlara da aiddir.

Məsələn, İngiltərə Avropa məsələlərinin "Brexit” səslərinin böyük hissəsini motivasiya edən əsl siyasi şikayətlərlə heç bir əlaqəsi olmadığını yavaş-yavaş anlayır. Bunun əvəzinə, "Brexit” müzakirələri artıq uzun illər, hətta onilliklər boyu Britaniya siyasətində ana mövzu olacaq. İngiltərənin yerdə qalan Avropa ilə milliyyətçi qarşıdurması gündəlik həyatı yaxşılaşdırmamaq üçün bütün partiyaların siyasətçilərini sonsuz bəhanələrlə təmin edəcək.

Önümüzdəki aylar və ya illərdə ABŞ və İtaliyadakı seçicilər eyni dərsləri alacaqlar. Xarici təsirlər, ticarət və ya miqrasiya ilə bağlı "qurbanlıq kreçilər” həyat standartlarını qaldırmaq və ya siyasi narazılıq mənbələrinə toxunmaq üçün heç bir şey etməyəcək.

İtaliyanın Aİ-yə qarşı qanuni şikayətləri var: sığınacaq və dəniz mühafizəsi, maliyyə qaydaları iqtisadi cəhətdən savadsız maliyyə siyasətinə dair ikiüzlülük və ədalətsizlik. Lakin yeni hökumət də Avropaya heç bir aidiyyəti olmayan və İtalyanın iqtisadi uğuru üçün həyati əhəmiyyətə malik olan islahatlara hücum etməkdən ötrü milliyyətçi yüksəlişi istismar edir.

Maliyyə böhranından bəri ardıcıl, uğurlu italyan hökumətləri tədricən pensiya, əmək bazarı və bank islahatlarının təməlini qoyub. Bu dəyişikliklər iqtisadiyyatın bərpası üçün şərait yaradıb. Lakin onlar siyasi cəhətdən qeyri-populyar olub və indi elitist xarici zülmün simvolu kimi pislənilirlər. Yeni hökumət bütün üç islahat layihəsindən imtina etsə, italyanlar da onillik boyu iqtisadi bərpa ümidlərini unuda bilərlər.

Həmçinin ABŞ xarici maraqların hücumuna məruz qalmadığını və çətinliyin daha da pisləşdiyini aşkarlayacaq. Tramp güman edir ki, Çin, Almaniya və Kanada idxalına qarşı tədbirləri ticarət tərəfdaşlarına zərər verəcək və Amerikada yeni iş yerləri yaradacaq. ABŞ iqtisadiyyatı zəif artım və deflyasiya ilə üzləşdikdə, bu, doğru ola bilərdi. Amma yüksək tələbat və artan inflyasiya dünyasında alman və çinli ixracatçılar öz məhsullarına yeni bazarlar tapacaq, amma ABŞ istehsalçıları xarici təchizatçıları əvəz etmək üçün mübarizə aparacaqlar. "BMW” və "Huawei” yaxşı durumda olacaq, amma Amerika istehlakçıları tariflərin yüksələn faiz dərəcələri ilə yüklənəcəklər. Yüksək qiymətlər və Amerika işçiləri, biznes və şəxsi təsərrüfatlara vergi dərəcələrinin artması sayəsində.

Populist millətçiliyin əksi – qlobal elitizm deyil, iqtisadi realizmdir. Son nəticədə, reallıq qalib gələcək.

Tərcümə: Strateq.az