Müasir beynəlxalq münasibətlər sistemində dövlət başçılarının şəxsiyyəti, siyasi iradəsi və diplomatik bacarığı böyük əhəmiyyət kəsb edir.  Bu, xüsusilə Azərbaycan Prezidenti, Ali Baş Komandan cənab İlham Əliyevin timsalında daha aydın görünür. O, rəhbərliyi dövründə  yalnız ölkə daxilində deyil, həm də beynəlxalq miqyasda tanınan və qəbul edilən lider obrazı formalaşdırıb. İlham Əliyevin beynəlxalq nüfuzu bir tərəfdən Azərbaycanın iqtisadi, enerji və hərbi gücü, digər tərəfdən isə onun diplomatik məharəti və qlobal proseslərdə konstruktiv rolu ilə  bağlıdır. Azərbaycan Prezidentinin beynəlxalq nüfuzu yalnız siyasi dairələrlə məhdudlaşmır. Həm regional sabitlik, həm də qlobal humanitar təşəbbüslərdə özünü göstərir. Bu nüfuzun arxasında ölkənin iqtisadi tərəqqisi, dünyanın enerji təhlükəsizliyinin təminatında aparıcı rolu, beynəlxalq təşkilatlarla uğurlu əməkdaşlıq və Qarabağ münaqişəsinin ədalətli həlli dayanır.

İlham Əliyevin beynəlxalq nüfuzunun əsas dayaqlarından biri Azərbaycanın enerji diplomatiyasıdır. XXI əsrin əvvəllərindən etibarən Bakı-Tbilisi-Ceyhan neft və Bakı-Tbilisi-Ərzurum qaz kəmərləri və Cənub Qaz Dəhlizi kimi layihələr həyata keçirildi. Bu layihələr Azərbaycanın dünya enerji bazarına inteqrasiyasını təmin etməklə yanaşı, onu Avropanın enerji təhlükəsizliyində mühüm tərəfdaşa çevirdi. Xüsusən də Cənub Qaz Dəhlizi Avropa İttifaqı tərəfindən strateji layihə kimi qiymətləndirilir. Avropanın qaz tədarükündə diversifikasiya zərurəti fonunda Azərbaycan Prezidentinin rolu daha da gücləndi. Avropa İttifaqı ilə imzalanmış strateji enerji tərəfdaşlığı sazişləri göstərir ki, Azərbaycan yalnız xammal ixracatçısı deyil, həm də enerji sabitliyinin təminatçısıdır.

Bununla yanaşı, yaşıl enerji istiqamətində də İlham Əliyevin təşəbbüsləri diqqət çəkir. Azərbaycanın Qarabağ və Şərqi Zəngəzur bölgələrinin “yaşıl enerji zonası” elan edilməsi, Xəzər dənizində külək enerjisi layihələrinin icrası beynəlxalq aləmdə yüksək qiymətləndirilir. Bu siyasət cənab Prezidentin qlobal ekoloji çağırışlara cavab verən uzaqgörən lider olduğunu göstərir.

Azərbaycan və Ermənistan arasında sərhədlərin delimitasiyası və sülh sazişi istiqamətində atılan addımlar Azərbaycan Prezidentinin regiondaxili nüfuzunu göstərən mühüm amildir. 2024-cü ilin yazında delimitasiya komissiyalarının qərarları əsasında Tavuş-Qazax istiqamətində dörd kəndin Azərbaycana qaytarılması prosesi başa çatdırıldı. Bu, uzun illərdən sonra xəritə üzərində konkret irəliləyiş kimi qiymətləndirildi.

2025-ci ilin iyulunda tərəflərin Əbu-Dabidə yüksək səviyyəli dialoqu genişləndirilsə də həlledici sıçrayış baş vermədi. Bununla belə, prosesin davamlı saxlanması və sərhədin mərhələli dəqiqləşdirilməsi regionda münaqişədən sonra sabitlik modelinin qurulması baxımından əhəmiyyətlidir. İlham Əliyevin bu masada rolu – sərtlik və razılaşdırma arasında tarazlıq beynəlxalq mediada da qeyd edilir.

Eyni zamanda, Azərbaycan, Ermənistan və ABŞ liderlərinin iştirakı ilə keçirilmiş üçtərəfli görüş də regionun gələcək sülh gündəliyinə mühüm təsir göstərdi. Görüşün yekununda imzalanan Birgə Bəyannamə tərəflərin suverenlik, ərazi bütövlüyü və sərhədlərin qarşılıqlı tanınması prinsiplərinə sadiqliyini ifadə etdi. Bu sənəd həm də uzunmüddətli sülh sazişi istiqamətində tərəflərin siyasi iradəsini təsdiqləyən rəsmi çərçivə rolunu oynadı. Bəyannamədə ABŞ tərəfi vasitəçi və dəstəkçi kimi çıxış etməklə prosesin beynəlxalq legitimliyini daha da artırdı.

Məhz xəritə üzərində ölçülə bilən addımların atılması və dövlət başçıları səviyyəsində qəbul edilmiş ümumi bəyannamə Bakının “güclə diktə” deyil, hüquqi-prosedur və diplomatik dialoq yolunu seçdiyini göstərir.

Azərbaycanın 2019-2023-cü illərdə Qoşulmama Hərəkatına sədrlik etməsi İlham Əliyevin beynəlxalq nüfuzunun yeni bir mərhələsini formalaşdırdı. O, bu müddət ərzində hərəkatın yalnız təşkilati fəaliyyətini gücləndirmədi, həm də beynəlxalq ədalət prinsiplərinin müdafiəsinə töhfə verdi.

Xüsusilə COVID-19 pandemiyası dövründə Prezident İlham Əliyevin təşəbbüsü ilə Qoşulmama Hərəkatı çərçivəsində dövlət və hökumət başçılarının Zirvə toplantısı keçirildi. Azərbaycan həmçinin inkişaf etməkdə olan ölkələrə humanitar yardım göstərərək qlobal həmrəyliyin nümunəsini təqdim etdi.

İlham Əliyevin beynəlxalq nüfuzunun başqa bir göstəricisi Azərbaycanın aparıcı beynəlxalq təşkilatlarla əməkdaşlığıdır:

BMT – Azərbaycan BMT Təhlükəsizlik Şurasına qeyri-daimi üzv seçilmiş, bu qurumun platformasında sülh və təhlükəsizlik məsələlərində fəal iştirak etmişdir.

Avropa İttifaqı – Enerji, ticarət və təhlükəsizlik sahəsində əməkdaşlıq genişlənmişdir.

İslam Əməkdaşlıq Təşkilatı – Azərbaycanın mədəniyyətlərarası dialoq təşəbbüsləri burada xüsusi dəstək qazanmışdır.

Türk Dövlətləri Təşkilatı (Turan Birliyi) - Prezident İlham Əliyevin Turan Birliyinə verdiyi töhfələr, ilk növbədə, Azərbaycan-Türkiyə münasibətlərinin strateji müttəfiqlik səviyyəsinə yüksəldilməsi ilə bağlıdır. 2021-ci ildə imzalanmış Şuşa Bəyannaməsi yalnız iki dövlətin deyil, bütövlükdə türk dünyasının siyasi, iqtisadi və hərbi inteqrasiyasına yol açdı. İlham Əliyevin Türk Dövlətləri Təşkilatı çərçivəsində fəal siyasəti, türk dünyası arasında nəqliyyat, enerji və mədəni əməkdaşlıq layihələrinin təşviqi, həmçinin Qarabağ Zəfəri ilə türk həmrəyliyini gücləndirməsi, Turan Birliyinin reallığa çevrilməsinə mühüm töhfədir.

Onun liderliyi altında Azərbaycan, türk dövlətləri arasında körpü rolunu oynayır – Orta Asiya ilə Anadolu arasında enerji dəhlizlərinin, kommunikasiya və logistik xəttlərin mərkəzinə çevrilərək, həm iqtisadi, həm də geosiyasi inteqrasiyanın təməl sütunlarından birini təşkil edir.

Beləliklə, İlham Əliyevin siyasəti Turan ideyasını real siyasi-strateji əməkdaşlıq platformasına çevirməkdə mühüm rol oynayır.

Son olaraq, Prezident İlham Əliyevin Şanxay Əməkdaşlıq Təşkilatında (ŞƏT) iştirakı, onun şəxsi siyasi nüfuzu və Azərbaycanın regional çəkisinin artmasının göstəricisidir. ŞƏT-də müşahidəçi qismində çıxış etməsinə baxmayaraq, cənab prezidentimiz orada dövlət başçıları tərəfindən yüksək ehtiramla qarşılanır. Bu, Azərbaycanın balanslaşdırılmış xarici siyasətinin və onun liderinin beynəlxalq müstəvidə etibarlı tərəfdaş obrazı yaratmasının nəticəsidir.

Dövlət başçılarının İlham Əliyevə münasibəti açıq şəkildə göstərir ki, o, həm Qərblə, həm də Şərqlə səmərəli əməkdaşlıq qura bilən nadir liderlərdəndir. Azərbaycanın enerji, nəqliyyat və tranzit imkanları ŞƏT ölkələri üçün strateji əhəmiyyət daşıyır. Ona görə də, cənab prezident, Ali Baş Komandan cənab İlham Əliyevin çıxışları diqqətlə dinlənilir, təşəbbüsləri dəstəklənir.

Ümumilikdə, İlham Əliyevin ŞƏT-də qarşılanması və münasibətlər fonu onun regionda qeyri-formal nüfuz mərkəzi kimi qəbul olunmasının bariz nümunəsidir.

Bu əməkdaşlıqlar cənab Prezidentin diplomatik manevr qabiliyyətini və beynəlxalq səviyyədə qəbul edilən lider obrazını gücləndirir.

2020-ci ilin 44 günlük Vətən müharibəsi Azərbaycanı regionda yeni reallığın mərkəzinə çevirdi.  Qarabağın azad edilməsi ilə Azərbaycanın ərazi bütövlüyü təmin olundu və bu, Prezident İlham Əliyevin beynəlxalq nüfuzunu daha da artırdı.

Müharibədən sonrakı dövrdə o, qalib ölkənin Lideri kimi regionun gələcək sabitlik arxitekturasını formalaşdıran əsas fiqura çevrildi. Azərbaycanın yaratdığı yeni kommunikasiya layihələri, Zəngəzur dəhlizi təşəbbüsü və region ölkələri ilə balanslaşdırılmış əməkdaşlıq siyasəti bu nüfuzun davamlılığını təmin edir.

Prezident İlham Əliyevin beynəlxalq nüfuzu çoxşaxəlidir. Enerji təhlükəsizliyindən tutmuş humanitar təşəbbüslərə, regional sabitlikdən qlobal diplomatiyaya qədər geniş spektri əhatə edir. Onun liderliyi Azərbaycanın yalnız regionda deyil, həm də beynəlxalq aləmdə mühüm söz sahibinə çevrilməsinə imkan verir.

İlham Əliyevin diplomatik uğurları göstərir ki, müasir dövrdə Liderin şəxsi siyasi iradəsi ilə dövlətin beynəlxalq mövqeyi arasında birbaşa əlaqə vardır. Azərbaycan nümunəsi sübut edir ki, milli maraqlara əsaslanan və qlobal dialoqa açıq siyasət beynəlxalq nüfuzun təmin edilməsində əsas amildir.

Yengibar Əliyev

ARETN-nin akademik Y.H.Məmmədəliyev adına 

Neft-Kimya Prosesləri İnstitutunun şöbə müdiri

Sozcu.info