Hüquqşünas Mərkəzi Bankla bağlı ilginc fakt aşkarlayıb: “Banklararası kredit” adı ilə verilən kreditlər qanunsuz olub"

Azərbaycanda məmurların qohumluq əlaqələri üzrə “birləşməsi” ənənəsinin geniş yayıldığı hamıya məlumdur. Ölkənin yüksək vəzifəli məmurları, bir qayda olaraq qudalıq prinsipi ilə hakimiyyət daxilində yerlərini möhkəmlətməyə çalışırlar. Bu baxımdan, Azərbaycan hakimiyyətindəki ən məşhur qudalardan sonuncusu - Elman Rüstəmov aprel ayında Mərkəzi Bankın rəhbəri postundan uzaqlaşdırıldı. O, Nazirlər Kabinetində işlə təmin olunub.
Qeyd edək ki, Elman Rüstəmovun qızının qayınatası - Əhməd Əhmədzadə də keçən ilin aprel ayında “Meliorasiya və Su Təsərrüfatı” ASC-nin rəhbərliyindən uzaqlaşdırılıb. Quda məmurların əksəriyyətindən fərqli olaraq E.Rüstəmovla Ə.Əhmədzadə vəzifədən azad olunandan sonra ənənəvi hücumlara məruz qoyulmayıblar, hətta E.Rüstəmova Nazirlər Kabinetində “təskinlik” tapmaq imkanı yaradılıb. Ə.Əhmədzadənin müxtəlif dövlət qurumlarında yerləşdirdiyi qohumlarına da toxunulmayıb.
Rüstəmov-Əhmədzadə qudalarının 20 ildən yuxarı rəhbər olduqları sahələr iqtisadiyyatın açar sahələridir. Və onların rəhbərliyi altında bu sahələrin yüksək inkişaf yolu keçdiyini söyləmək mümkün deyil. Meliorasiya sahəsinə uzun illər boyu ayrılan vəsaitlərin həcmi milyardlarla manatla ölçülür. Bu vəsaitlərin nə qədər səmərəli xərcləndiyini Prezident İlham Əliyevin 2020-ci ildə keçirdiyi müşavirə zamanı səsləndirdiyi fikirlər açıq ortaya qoyur: “Su həm həyatdır, həm inkişafdır, həm təhlükəsizlikdir. Ona görə bu məsələlərə laqeyd yanaşmaq olmaz. Açıq deməliyəm, bu iş başlı-başına buraxılıb, heç kim bu məsələ ilə məşğul olmayıb. Aidiyyəti qurumların hər biri öz işləri ilə məşğul idi, koordinasiya aparılmamışdır. ”Azərsu", meliorasiya qurumları, sadəcə olaraq, dövlət investisiya proqramı müzakirə olunarkən fəallaşırdılar ki, onlara nə qədər dövlət büdcəsindən pay düşəcək. Bəzi hallarda onların təklif etdikləri layihələr, ümumiyyətlə, diqqətəlayiq deyildi. Sadəcə olaraq görürdüm ki, burada məqsəd dövlət vəsaiti götürüb ondan istifadə etməkdir. Amma ondan sonra bu layihələrin səmərəliliyinə kimsə baxıb? Kimsə bunu təhlil edib? Yox. Ona görə bəzi böyük həcmdə investisiya qoyulmuş layihələr faktiki olaraq heç bir səmərə verməyib. Necə ola bilər ki, suyun mənbəyi düzgün təhlil edilmir? O qədər böyük xərc çəkilir, boru xətləri çəkilir, vətəndaşlar buna sevinir. Sonradan min dənə bəhanə gətirirlər ki, belə oldu, elə oldu, su çatmadı, yeni mənbə axtarmalıyıq, yenə vəsait verin, yeni mənbə axtaracağıq. Buna son qoyulmalıdır. Ona görə mən bütün bu işləri mütəşəkkil qaydada tənzimləyəcəyəm. Aidiyyəti qurumlara göstərişlər verilib. Ciddi nəzarət mexanizmi olmalıdır. İlk növbədə, xərclərə ciddi nəzarət mexanizmi olmalıdır. Yoxsa “Azərsu”dan, “Meliorasiya və Su Təsərrüfatı” Səhmdar Cəmiyyətindən sifariş gəlir, mənə bu qədər pul lazımdır ki, bunu edim. Amma sonra baxıb görürlər ki, bununiqtisadi əsaslandırması yoxdur. Bu rəqəmlər haradan götürülüb? Havadan".

Ə.Əhmədzadənin meliorasiyaya ayrılan pullardan nə qədər “səmərəli” istifadə etdiyini isə onun oğlu, E.Rüstəmovunsa kürəkəni olan Cuma Əhmədzadənin xaricdəki biznes fəaliyyətindən görmək mümkündür. Belə ki, ona məxsus “Lipno Investment s.r.o.” şirkətinin sənədləri 2019-cu il iyun ayının 4-də Çexiyanın Maliyyə Nazirliyinə təqdim olunub. Şirkətin aktivləri 2 milyon 89 min dollar, bundan başqa, şirkətin qeyri-maddi mal varlığı 1 milyon 860 min dollar təşkil edir.
“Lipno Investment s.r.o.” adlı bu şirkət 2017-ci ildə Cuma Əhmədzadənin və onun həyat yoldaşı Günel Rüstəmovanın (ər-arvad) şərikli sahibi olduqları ALPS sro şirkəti (bu şirkətin aktivləri 1,5 milyon dollar təşkil edir) üzərindən təsis edilib.
Bu şirkət ər-arvadın Avropada sahib olduqları onlarla şirkətdən biri, sərvətlərinin bir damcısıdır.

Ə.Əhmədzadənin Azərbaycandakı sərvətləri barədə də mətbuatda dərc olunan yazılarda ətraflı məlumat verilib. Bu məlumatlarla bağlı hər hansı təkzib verilmədiyinə onları reallıq hesab etmək mümkündür. Həmin məlumatlara görə, Əhmədzadənin Qax rayonu, İlisu kəndində dəbdəbəli villası;
Zaqatalada 1 hektarlıq sahədə, 5 milyon manatlıq villası;
Londonda “69-70 Princes GateKnightsbridge, SW7 2PA” ünvanında 6-cı, 7-ci və 8-ci  mərtəbələrdən ibarət malikanə;
Kiprdə dəbdəbəli malikanə; Bakıda, Yasamal, Zahid Xəlilov küç. ev 68, mənzil 88; Bakı, Binəqədi rayonu, S,S, Axundov küç, ev 1/2 ünvanda mənzil; Qax, M.F. Axundov küç, ev 15 ünvanında mənzil; Zaqatala, Car küç. ev 3A ünvanda mənzili var.

Həmçinin Qaxda “El Resort” otel kompleksi; Qax, İlisu kəndində “Yurd Hotel” istirahət kompleksi; İlisu kəndində “Yaşıl Park” otel kompleksi; “Səngər Qala” otel kompleksi,
“Ulu Dag” oteli, Qax rayonu, Eden Park Hotel; Qax, Qaxbaş kəndində 54700 kv metrlik (5.5 hektar) ərazisi olan “Residence” ailəvi istirahət mərkəzi, Bakı, Koroğlu Rəhimov küçəsindəki “Növbahar” Restoranı, BakıdaZakura Yapon mətbəxi” restoranı, Qax Fındıq Zavodu; Qax rayon taxıl məhsulları kombinatı; Qax Rayon Avtovağzalı; “ULUYURD” şirkətlər qrupu, “Advisors CO.” şirkəti; “Proyekt”, MMC; “Çağdaş” MMC; “Elit-R1" MMC; ”Muğal" MMC; “Corasuni” MMC;
“İlisu Uludağ Turizm və İstirahət Kompleksi” kimi biznes subyektlərinin də Ə.Əhmədzadəyə məxsus olduğu bildirilir.
Bundan əlavə, onun qardaşı Mübariz Əhmədzadə Zaqatala Rayon İcra Hakimiyyətinin başçısı, Coşqun Əhmədzadə Bakı Baş Gömrük İdarəsi rəisinin birinci müavini; Rəşad Əhmədzadə polis orqanlarında bölmə rəisi; xalası oğlu Musa Şəkiliyev Qax Rayon İcra Hakimiyyətinin başçısı; qardaşı oğlu Vüqar Əhmədzadə - DSMF Qax rayon şöbəsinin müdiri; qardaşı oğlu Tərlan Əhmədzadə Qax Mərkəzi Xəstəxanasının baş həkimidir.
E.Rüstəmova gəlincə, onun dövründə Azərbaycanın maliyyə-bank sektorunda ciddi inkişaf olmadı, qiymətli kağızlar bazarı inkişaf etmədi, kredit faizləri dünyada ən yüksək rəqəmlərlə ifadə olundu. Sabiq baş bankirin qızından əlavə, özünün də kifayət qədər iri biznesə malik olduğu deyilir. Mətbuatda gedən məlumatlara görə, “Bank Respublika” ASC-nin əsas səhmdarı Natiq Quliyev Elman Rüstəmovun ən yaxın adamıdır. Biznes sektorundakı mənbələr keçmiş baş bankirin onunla birgə “Səba” ASC, “Biləsuvar Aqro”, “Qarabağ Taxıl” və “Bakı Sığorta” şirkətlərinə nəzarət etdiyini bildirirlər.

E.Rüstəmovun əsas yatırımları sırasında Yaponiyanın məşhur “Mitsubishi”, “Subaru” avtomobillərinin Azərbaycana idxalı və satışını təşkil edən şirkətlər olduğu deyilir. Bu markalar satış sayına görə ölkənin avtoparkında birinci onluqda yer alır. Məlumata görə, keçmiş baş bankirin bir neçə tikinti şirkətində payı, şadlıq sarayları, habelə Türkiyə və Gürcüstanın daşınmaz əmlak sektorunda yatırımları var. E.Rüstəmova yaxın şəxslər Çexiya, Monteneqro, Sloveniya kimi ölkələrin turizm sektoruna iri məbləğli investisyalar yatırıblar.
E.Rüstəmovun Böyük Britaniyada yaşayan qızı Günel Rüstəmovaya məxsus “GYUNEL LIMITED” şirkətinin bu ilin yanvarında təqdim etdiyi maliyyə hesabatına görə, aktivləri 6.208.065 funt sterlinq (14 milyon manata yaxın) təşkil edir
Onun vəzifədən çıxarılmasından dərhal sonra xalası oğlu, “Planet” şadlıq sarayının sahibi Talıb Quliyevin saxlanması cəmiyyətdə keçmiş baş bankirin vəzifə dövründə topladığı sərvətə “əl qoyulacağı” barədə müzakirələrə yol açdı. Amma ekspertlər E.Rüstəmovun baş nazirin müşaviri postuna təyin edilməsini əsasgətirərək onun sığortalandığını düşünürlər.

 Əkrəm Həsənov 
Bank sahəsi üzrə mütəxəssis, hüquqşünas Əkrəm Həsənov bildirir ki, Mərkəzi Bankın banklara verdiyi kreditlər E.Rüstəmovun fəaliyyətinin ən şübhəli və müəmmalı sahələrindən biridir: “Məlum olduğu kimi, Elman Rüstəmovun rəhbərliyi dövründə bankların əksəriyyəti Mərkəzi Bankdan kredit götürə bilmirdi. Bank olmayan kredit təşkilatlarına isə ümumiyyətlə, kredit verilmirdi. Buna görə də Mərkəzi Bankın uçot dərəcəsi formal bir şeydir. İnhisarçılıq şəraitində bu dərəcə kredit faizlərinə təsir etmir. Məsələn, uçot dərəcəsinin ən aşağı səviyyəsi 2009-2010-cu illərdə olub: 2-3 faiz. Lakin həmin dövrdə bankların kredit faizləri indikindən də yüksək idi. Halbuki məntiqlə, tərsinə olmalı idi. Məhz Mərkəzi Bankın bu şübhəli davranışı nəticəsində 2015-ci il devalvasiyası ölkəmiz üçün çox ağrılı oldu. Əhaliyə və sahibkarlara verilən kreditlərin əksəriyyəti dollarla olduğu üçün. Bunun səbəbi isə o idi ki, Mərkəzi Bankdan kredit götürə bilməyən kredit təşkilatlarımız xaricdən dollar kreditləri cəlb edib, öz növbəsində də kreditəri dollarla verirdilər”.
Hüquqşünasın fikrincə, E.Rüstəmov MB rəhbəri olarkən ölkə qanunvericiliyini pozub: “Bütün bunlarla yanaşı, indi məlum olub ki, Mərkəzi Bankın verdiyi kreditlərin də bir qismi qanunsuz olub. Söhbət Mərkəzi Bankın ”banklararası kredit" adı ilə verdiyi kreditlərdən gedir. Məsələ burasındadır ki, “Azərbaycan Respublikasının Mərkəzi Bankı haqqında” Qanuna əsasən Mərkəzi Bank yalnız iki növ kredit verə bilər: 1) kredit təşkilatlarının yenidən maliyyələşdirilməsi qaydasında (33-cü maddə); 2) sonuncu instansiya kreditləri (49-cu maddə). Qanunun 1.3-cü maddəsinə əsasən Mərkəzi Bankın məqsədi, funksiya və səlahiyyətləri Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyası ilə və həmin Qanunla müəyyənləşdirilir. Beləliklə, Mərkəzi Bank qanunla səlahiyyətinə aid edilməmiş banklararası kreditlər verə bilməz.
Mülki Məcəllənin 739.2-ci maddəsinə əsasən müstəqil peşə fəaliyyəti şəklində pul borc verməklə məşğul olan şəxslər əlavə olaraq peşəkarlıq qaydasında kreditlər verilməsi haqqında müddəaları gözləməlidirlər. Məcəllənin 337.1-ci maddəsinə görə MM-də müəyyənləşdirilmiş şərtləri pozmaqla bağlanmış əqd etibarsızdır. Beləliklə, Mərkəzi Bankın sözügedən kredit müqavilələri etibarsızdır (əhəmiyyətsizdir).
Mülki Məcəllənin 460.3-cü maddəsinə əsasən əsas öhdəliyin etibarsızlığı onu təmin edən öhdəliyin etibarsızlığına səbəb olur. Buna görə də sögügedən “banklararası kredit”lərin təminatı olan girov (ipoteka) və zaminlik müqavilələri də etibarsızdır. Bu isə o deməkdir ki, məhkəmələr qanuna riayət edərək bu müqavilələri etibarsız hesab etsəMərkəzi Bank on milyonlarla vəsait itirə bilər. Bu pullara görə məsuliyyəti də ilk növbədə Elman Rüstəmov daşımalıdır".
“Yeni Müsavat”