2023-cü ilin 19 sentyabrı  Azərbaycan tarixində xüsusi  yeri olan günlərdən biridir. Həmin gün Qarabağ iqtisadi rayonunda yerləşdirilmiş  Ermənistan silahlı qüvvələrinin törətdiyi növbəti təxribatlar və terror aktları ölkəmizi qəti  tədbirlər görməyə məcbur etdi.  Əhmədbəyli–Füzuli–Şuşa yolunda baş verən mina partlayışında mülki şəxslərin və hərbi qulluqçuların həlak olması, eyni zamanda ordumuzun mövqelərinin atəşə  tutulması  vəziyyəti daha da gərginləşdirdi. Bu hadisələr lokal xarakterli antiterror əməliyyatının başlanmasına səbəb oldu.

     Əməliyyatın əsas məqsədi bölgədə hələ də mövcud olan Ermənistan silahlı qüvvələrinin tərksilah edilməsi, qanunsuz silahlı dəstələrin zərərsizləşdirilməsi,  separatçı qurumun fəaliyyətinə son qoyulması və Azərbaycan Respublikasının konstitusiya quruluşunun tam bərpası  idi.

     İkinci Qarabağ müharibəsindən sonra imzalanmış 10 noyabr 2020-ci il bəyanatına əsasən, Ermənistan silahlı qüvvələri Azərbaycan ərazisini tərk etməli idi.  Lakin üç il ərzində bu öhdəlik yerinə yetirilmədi. Əksinə, Qarabağda yeni  istehkamlar quruldu, yüzlərlə texnika  yerləşdirildi və  qanunsuz hərbi dəstələrin sayı artırıldı. Bu dövrdə    Azərbaycan dəfələrlə xəbərdarlıqlar  etdi,  sülh çağırışları irəli sürdü, danışıqlara dəvət etdi.  Lakin separatçı  rejim  öz mövqeyindən  geri  çəkilmədi və nəticədə yeni  toqquşmalar qaçılmaz oldu.

     Azərbaycan Ordusu qısa müddətdə strateji  əhəmiyyətli  mövqeləri  nəzarət  altına  aldı. Düşmənin illərlə möhkəmləndirdiyi  istehkamları  dəqiq  zərbələrlə sıradan çıxarıldı.  406 kvadratkilometr ərazi yad ünsürlərdən  təmizləndi  və tam nəzarətə götürüldü.  Ermənistan silahlı birləşmələri  müqavimət göstərə bilməyərək silahı yerə qoydu.  Əməliyyat cəmi 23 saat 43 dəqiqə davam etdi  və 20 sentyabrda atəşkəs imzalandı.

     Əməliyyat zamanı mülki əhalinin qorunması  əsas  şərtlərdən  biri idi. Qarabağda yaşayan erməni sakinlərə SMS və səsgücləndirici  vasitələrlə  xəbərdarlıqlar  edildi,  hərbi obyektlərdən uzaq durmaları istəndi. Qadınların, uşaqların, qocaların və xəstələrin təhlükəsizliyi  təmin  olundu, tibbi və humanitar yardımlar göstərildi.  Bu, Azərbaycanın humanist mövqeyinin və beynəlxalq hüquqa sadiqliyinin göstəricisi  idi.

Əməliyyat separatçı  qurumun sonunu  gətirdi.  28 sentyabrda qondarma rejimin  rəhbəri onun ləğvi ilə bağlı sənəd imzaladı.  Beləliklə, Qarabağda mövcud olan qanunsuz  hakimiyyət  strukturları fəaliyyətini  dayandırdı. 2023-cü il oktyabrın 15-də Prezident  cənab  İlham Əliyev Xankəndi, Xocalı, Xocavənd və  Ağdərədə dövlət  bayrağını  ucaldaraq  Azərbaycanın  suverenliyinin  tam bərpa olunduğunu bəyan  etdi.

     Bir il sonra isə həmin tarixin əhəmiyyəti  nəzərə alınaraq  Prezidentin sərəncamı ilə Azərbaycanda Dövlət Suverenliyi  Günü təsis edildi.   Bu qərar 19 sentyabrın  xalqımızın yaddaşında  suverenliyin bərpası günü kimi əbədiləşdirilməsinə  xidmət  etdi.

     19–20 sentyabr antiterror  əməliyyatı  yalnız hərbi əməliyyat deyildi.  Bu hadisə  Azərbaycanın siyasi iradəsinin ifadəsi,  separatizmə son  qoyulması və ərazi  bütövlüyünün tam təmin edilməsi idi. Yalnız bir sutka davam edən əməliyyat nəticəsində Azərbaycan  öz dövlət  suverenliyini bərpa etdi, Qarabağda yeni reallıqlar yaratdı və gələcək reinteqrasiyanın əsasını qoydu.

Hacıbala Abdulla

Suraxanı rayonu, 281 nömrəli tam orta məktəbin tarix müəllimi

Sozcu.info