Qərb siyasi dairələri hesab edirlər ki, Ermənistan iqtisadiyyatı və təhlükəsizlik sistemi tamamilə Rusiyadan asılı vəziyyətdədir... ABŞ, Avropa Birliyi və Fransa isə rəsmi İrəvana bu asılılıqdan çıxmaq üçün hələlik alternativ maliyyə-iqtisadi və hərbi resurslar təklif etmək imkanından uzaqdır...

Cənubi Qafqaz ətrafında qəliz və məkrli oyunlar getdikcə intensivləşir. ABŞ və Qərb bu regionu qarışdırmaqda israrlı davranır. Cənubi Qafqazda sülh prosesini dəstəklədiyini hər imkanda vurğulayan ABŞ və Avropa Birliyi buna paralel olaraq, birmənalı şəkildə hərbi-siyasi gərginliyin artırılmasına yönəlik addımlar atır. Və bu, o deməkdir ki, Qərb siyasi dairələri regional sülh prosesi üzərindən öz maraqları çərçivəsində manipulyasiyalar etməklə məşğuldurlar.

Onu da qeyd etmək lazımdır ki, hazırda ABŞ və Avropa Birliyinin bu manipulyasiyalarına yalnız Ermənistan xidmət göstərir. Üstəlik, rəsmi İrəvan Ermənistanı tamamilə ABŞ, Avropa Birliyi və Fransanın idarəçiliyinə verib. Və Qərbdən verilən bütün təlimatlara uyğun addımlar atmağa çalışır.

Hazırda Qərb siyasi dairələri Ermənistanı sülh prosesindən növbəti dəfə uzaqlaşdırmağa nail olub. Rəsmi İrəvan ABŞ, Avropa Birliyi və Fransanın hərbi-texniki dəstəyinə şirniklənərək, Cənubi Qafqazda qüvvələr nisbətini Ermənistanın xeyrinə dəyişə biləcəyinə ümid bəsləyir. Və bu baxımdan, Paşinyan hakimiyyətinin hələ də revanşizmə meyilli olduğu qətiyyən şübhə doğurmur.

Ancaq bir önəmli məqam da mövcuddur ki, Qərb siyasi dairələri Ermənistana hərbi-siyasi dəstək verərkən, ilk növbədə öz geopolitik maraqlarının təmin olunması üzərində plan qururlar. Yəni, Qərbdə hərbi-siyasi xeyriyyəçilik ənənəsi mövcud deyil. Və Ermənistan ilk növbədə Qərbin geopolitik maraqlarına xidmət etmək barədə düşünmək məcburiyyətindədir.

Halbuki, bu, o qədər də asan məsələ deyil. Belə ki, hazırda ABŞ və Avropa Birliyinin geopolitik maraqları Rusiyanın Cənubi Qafqazdan sıxışdırılıb, çıxarılmasını tələb edir. Hələlik bu prosesin məhz Ermənistanın timsalında reallaşdırılmasına üstünlük verilir. Çünki Rusiyanın Cənubi Qafqazdakı dayaq mexanizmləri məhz Ermənistanda yerləşir. Və Ermənistan bütövlükdə Rusiyanın regional istinad məkanıdır.

Maraqlıdır ki, hazırda ABŞ və Avropa Birliyi Ermənistandan məhz Rusiya ilə hərbi-siyasi müttəfiqliyi pozmağı tələb edir. Bu tələbin detalları sırasına isə Ermənistanın Avrasiya İqtisadi İttifaqından və Kollektiv Təhlükəsizlik Müqaviləsi Təşkilatından çıxması da daxildir. Yəni, rəsmi İrəvan Ermənistana verilən dəstək vədləri ilə bağlı müəyyən aydınlığın yaranması üçün Qərbdən gələn bu tələbləri mütləq icra etməlidir. Və bu, əslində, Ermənistan olduqca riskli seçim xarakteri daşıyır.

Məsələ ondadır ki, Ermənistan iqtisadiyyatının Rusiyanın nəzarətinə olduğu inkaredilməz reallıqdır. Rəsmi İrəvan idxal-ixrac prosesində də Rusiyadan tam şəkildə asılı vəziyyətdədir. Əgər, Rusiya Ermənistan iqtisadiyyatının istehsal etdiyi məhsulları idxal etməzsə, bu, daxili böhrana yol aça bilər. Hətta Kreml hər an təzyiqi artırmaqla, Ermənistan iqtisadiyyatını ümumiyyətlə, çökdürmək imkanlarına da malikdir. Və bu, Ermənistanın tamamilə Kremlin verəcəyi qərarlardan asılı qondarma dövlət olduğunu təsdiqləyir.

Digər tərəfdən, Ermənistanda Rusiyanın hərbi bazaları mövcuddur. Kreml hər an həmin hərbi bazaları hərəkətə gətirməklə, Ermənistanı tam nəzarətə götürmək imkanlarını da öz əlində cəmləşdirir. Ermənistanın sərhədlərinin məhz Rusiya hərbi kontingenti tərəfindən qorunması isə rəsmi İrəvana əlavə təzyiq mexanizmləri də yaradır. Və belə örnəkləri artırmaq da mümkündür.

Hər halda, ABŞ və Qərbin rəsmi İrəvandan tərk olunmasını tələb etdiyi Avrasiya İqtisadi İttifaqı və KTMT da Ermənistanın mövcudluğunu qoruyub, saxlaya bilməsində əvəzolunmaz faktor rolunu oynayır. Belə ki, Avrasiya İqtisadi İttifaqı Ermənistan üçün geniş iqtisadi-ticari güzəştləri təmin edir. KTMT isə Ermənistanın hazırda daxil olduğu və aktuallığını qoruyub, saxlayan yeganə hərbi təhlükəsizlik sistemidir. Və rəsmi İrəvan belə situasiyada Rusiya ilə müttəfiqlik körpülərini uçurtmaq qərarı verərsə, bu, Ermənistan üçün ən real risk xarakteri daşıyan addım anlamı daşıya bilər.

Məsələ ondadır ki, ABŞ, Avropa Birliyi və Fransanın Ermənistana hərbi-texniki dəstəyi təhlükəsizliyin təmin olunması baxımından, qətiyyən yetərli deyil. Belə ki, hətta Qərbdə də qətiyyən gizlətmirlər ki, Ermənistan üçün hazırda ən real hərbi təhlükəsizlik sistemi məhz KTMT-da təmsilçiluklə bağlıdır. Çünki ABŞ və Qərbin Ermənistanın təhlükəsizliyinə təminat vermək imkanları geopolitik faktorlar ucbatından demək olar ki, mövcud deyil. Və KTMT-dan çıxacağı təqdirdə, Ermənistan yeganə təhlükəsizlik sistemindən kənarda qalaraq, müdafiə şanslarını itirmiş olacaq.

Eyni zamanda, Qərb siyasi dairələri çox ehtiyatla onu da etiraf edirlər ki, Ermənistan iqtisadiyyatı Rusiya və Avrasiya İqtisadi İttifaqından birbaşa asılı vəziyyətdədir. ABŞ və Avropa Birliyi bu duruma qısamüddətli alternativ təklif etmək imkanlarından uzaqdır. Yəni, bu, o deməkdir ki, Rusiyadan və Avrasiya İqtisadi İttifaqından uzaqlaşacağı təqdirdə, Ermənistanı düçar olacağı dərin böhrandan heç kim xilas edə bilməyəcək. Və bu baxımdan, rəsmi İrəvanın Qərbə inteqrasiya avantürasının nə qədər təhlükəli bir seçim olduğunu təxmin etmək qətiyyən çətin deyil.

Onu da qeyd etmək lazımdır ki, Kremldə də bu reallığı tam dəqiqliyi ilə bilirlər. Ona görə də, Ermənistanın Rusiyadan qopub, Qərbə yaxınlaşma cəhdlərinin heç bir müsbət nəticə verməyəcəyinə əmindirlər. Bu, Kremlin Paşinyan hakimiyyətinin avantürist davranışlarına səbrli yanaşmasını təmin edir. Yəni, Kreml rəsmi İrəvanın davamlı xəyanət addımlarına radikal məzmunda reaksiya verməyə tələsmir. Və Ermənistanın ipini çəkmək üçün ən uyğun zamanı gözləyir.

Bütün bunlara baxmayaraq, Paşinyan hakimiyyətinin bütün "qırmızı cizgiləri" aşan davranışları Kremlin vaxtaşırı qəzəblənməsinə də yol açır. Belə dövrlərdə Kreml əvvəlcə Ermənistana xəbərdarlıq üçün müxtəlif təzyiq mexanizmləri ilə priventiv zərbə vurur. Ardınca isə Paşinyan hakimiyyətinin Rusiya əleyhinə konkret addımlar atacağı təqdirdə, baş verə biləcəklərə təhdidvari eyhamlara əl atılır.

Xüsusilə də, Kreml Ermənistanın yeni tərəfdaşlıq axtarışlarına hörmətlə yanaşdığını vurğulayır. Ancaq eyni zamanda, bu tərəfdaşlıq axtarışlarının Rusiyaya qarşı yönələcəyi təqdirdə, üstüörtülü şəkildə radikal reaksiya verəcəyini qabardır. Yəni, Kreml hələlik yalnız təhdidlərlə Ermənistanın Rusiyadan uzaqlaşma şansının olmadığını rəsmi İrəvana anlatmağa çalışır. Və bu, o deməkdir ki, əgər, Paşinyan hakimiyyəti real təhlükəsizlik qarşılığı olmayan avantürist qərar vermək cəsarəti göstərərsə, atılan addımlar Ermənistan üçün bumeranq effekti ilə fəlakətli nəticələr verə bilər.

Elçin XALİDBƏYLİ,
Siyasi ekspert,
"Yeni Müsavat" Media Qrupu