Hərbi qəniməti ŞƏXSİ MALI kimi istifadə etdi və... -
İTTİHAM VAR...
Yeni qərar bazarı silkələdi:
Azərbaycanda ət bahalaşacaq
Bu dərmanlarla bağlı qadağa ləğv edilir
Göygöl Suvarma Sistemləri İdarəsinin 1 milyon manatlıq tenderinin adı var, özü yox… -
İLGİNC FAKTLAR
Əfv Məsələləri Komissiyasının növbəti iclası keçirilib
Prezident İlham Əliyevin Moskvada Rusiya Federasiyasının Prezidenti Vladimir Putin ilə görüşü
Rusiya ilə Azərbaycan arasında əlaqələr möhkəmləndirilir
Prezident 2 fərman imzaladı
Bu ərazilərə DOLU düşəcək, YAĞIŞ yağacaq -
Sabahın HAVASI
Qadını benzinlə yandırdığı deyilən gənc vəzifəli şəxsin oğlu imiş
İlham Əliyev Sadır Japarovu qarşıladı
FOTOLAR
Azərbaycan və Qırğızıstan prezidentlərinin məhdud tərkibdə görüşü başlayıb
Əvvəlki
Sonrakı
Kəmaləddin Heydərova məxsus olduğu deyilən 357 milyonluq şirkət məhkəmə qarşısında
18-04-2024, 19:45
Paşinyan istefa verir
1-04-2024, 15:01
Nardaran və Maştağada əməliyyat
– Müsəlman Birliyi Hərəkatının üzvü saxlanıldı / FOTO
16-03-2024, 14:33
VƏTƏNDAŞLARIN NƏZƏRİNƏ: Artıq üç uşağı olan şəxslər...
14-03-2024, 23:00
Neft bazarında çalxalanma: Bahalaşma Azərbaycan üçün nə vəd edir?
11-03-2024, 15:40
Axtarış...
Baş Səhifə
Prizma
Siyasət
Sosial
Gündəm
Problem
Müsahibə
Region
Təhlil
Hadisə
Kriminal
İqtisadiyyat
Araşdırma
Ölkə
UNUDULMUŞ PANDEMİYA VƏ COVİD-19
- Koronavirus kollektiv yaddaşda necə qalacaq?
Etibar ƏLİYEV
“1918-ci ilin qripi milyonlarla insanın həyatına son qoydu, lakin cəmiyyət onu unutdu. Bu hal COVİD-19-da da baş verəcəkmi?”
S.Herşberqer
Dünyaca məşhur
“V mire nauki”
jurnalının sonuncu sayında
“Unudulmuş pandemiya”
başlıqlı maraqlı məqaləyə rast gəldim. Həmin məqalədən:
“1924-cü ildə “Britanika ensiklopediya”sının 2 cildlik əlavəsi çap olundu. Lakin 1.300 səhifəlik kitablarda iki il ərzində 50-100 milyon insanın həyatına son qoyan qrip pandemiyası haqqında bir cümləyə belə rast gəlinmədi. Bir çox tarix dərsliklərində 1918-1919 -cu ilin qrip pandemiyasını Birinci Dünya Müharibəsindən söz düşəndə yada salırlar. İndi artıq 1918-ci ilin qripi ölüm səviyyəsinə, iqtisadi fəsadlara, maskadan istifadənin effektivliyi və sosial məsafənin saxlanılmasına görə indiki pandemiya ilə müaqayisə olunur.”
Məqalə müəllifi məsələni belə qoyur: “Təkrar olunan pandemiya və unudulan pandemiya bizə təlqin edir ki, kollektiv yaddaş yenidən öyrənilsin. Bunun özü belə bir fikir yürütməyə əsas verir ki, gələcək nəsil indiki pandemiyanı necə qavrayacaq?"
Kollektiv yaddaş nədir?
Kollektiv yaddaşı ilk dəfə XX əsrin əvvəllərində
Moris Xalbvaks
öyrənmişdi. Paradiqma son dövrlər bütün sosial elmlərdə böyük maraq kəsb edir. Ölkələr, siyasi partiyalar, dini icmalar, idman azarkeşləri öz kollektiv keçmişlərini vahid tarixə müncər edirlər ki, bu da insan icmalarının identikliyini gücləndirir. Məsələn, bu fenomenin tədqiqatçıları
Vaşinqton universitetinin professorları Ridger və C.Verç
öz kolleqaları ilə birgə amerikanlardan və ruslardan İkinci Dünya Müharibəsinin 10 mühüm hadisəsinin adını çəkməyi xahiş etmişlər. Amerikanlar əsasən
Perl-Xarbora hücumu, Yaponiyaya atom bombasının atılmasını, 11 sentyabr teraktını
və s. hadisələrin adını çəkmişlər. Rusların əksəriyyəti
Stalinqrad döyüşünün, Kursk döyüşünün və Leninqradın blokadasının
adını çəkmişlər. Tədqiqatçılar belə qənaətə gəlmişlər ki, hər bir ölkənin əhalisi ən çox o hadisələri intensiv olaraq yada salırlar ki, hadisələrdə xalqın keçmişi haqqında xatirələr daha çox cəmlənib. Gəlinən qənaət budur:
kollektiv yaddaşda süjetin başlanğıcı, ortası və sonu daha dəqiq yadda saxlanılır.
Məqalədə daha sonra yazılır:
“Birinci Dünya Müharibəsində iştirak edən ölkələr üçün bu qlobal konflikt ardıcıl hadisələrdən ibarət olub, xeyli qəhrəmanlar və casuslar, qələbə və məğlubiyyətləri özündə birləşdirir. Ancaq bəşəriyyət üçün görsənməyən bir düşmən - 1918-ci ilin qripində vəziyyət fərqlidir. Onun haradan gəldiyi bilinmədi, bir neçə dalğa ilə hücum etdi, sağlam insanları öldürdü və birdən yoxa çıxdı və indi də qeyri-müəyyən kimi qalır. Həkimlər xəcalət çəkdilər. Bu həmin dövrdə tibbin çöküşünə səbəb oldu.”
Göründüyü kimi, insanlar müharibələrdəki tələfatları daha çox yaddaşda saxlayırlar, nəinki gözəgörünməz düşməni.
Bəs COVİD-19 kollektiv yaddaşda necə qalacaq?
Vaşinqton Universitetinin mütəxəssisləri hesab edirlər ki, fotoqrafiya COVİD-19 haqqında kollektiv yaddaşı gücləndirir.
“Bizim görmə yaddaşımız sözlərin və abstrakt ideyaların yadda saxlanılmasından daha güclüdür.”
Ridgerə görə, geniş yaylmış obrazlar kollektiv yaddaşın güclənməsinə səbəb ola bilər. Tarixdə belə nümunələr çoxdur: 11 sentyabrda əkiz binalara vurulan zərbələr, faşist düşərgələrində insanlara verilən işgəncələr, bizim nümunədə ermənilərin Xocalıdakı vəhşiliklərinin fotoları və çəkilişləri kollektiv yaddaşda daha cox qalıb. Çox keçməz ki, COVİD-19 haqqında romanlar yazılacaq, filmlər çəkiləcək. Filmlər “Oskar” alacaq, bədii əsərlərə “Buker” və Nobel veriləcək. Prosesi izləyən alimlərdən birinin də fikri maraqlıdır:
“İndi anlayırıq ki, bu dəfə epidemiyanın təsiri daha güclü olduğundan Dünya 1918-ci ildə milyonlara insanın həyatına son qoyan İspan qripini yada salmadı.”
Kollektiv yaddaş üzrə mütəxəssislərlə bir məsələdə razılaşmaq olmur. İndi xəstəliyin gedişatının fotoları qorxu sindromunu gücləndirə bilər.
Əgər XX əsrin əvvəllərində yalnız bir alət –fotoaparat var idisə, indi hamının çəkmək və göstərmək imkanı var.
Lakin buna baxmayaraq paradiqma dəyişmir. Görmə kollekiv yaddaşı gücləndirir. Sadəcə bunun rasional yollarını aramaq lazımdır.
Oxşar Xəbərlər
“Oktyabr və noyabr aylarında koronavirusdan daha çox ölüm halları görəcəyik”-ÜST
Samir Şərifov:"Hazırda iqtisadi inkişaf və ticarət axınları ilə bağlı problemlər prioritet deyil"
Karantin qaydalarına əməl etməyən vəzifəli şəxs cəzalandırıldı
Pandemiya ABŞ-a 16 trilyon dollardan çox ziyan vuracaq
Xəbər lenti
Hərbi qəniməti ŞƏXSİ MALI kimi istifadə etdi və... -
İTTİHAM VAR...
"WhatsApp"dan hamını sevindirəcək YENİLİK: Artıq internet olmadan... +
FOTO
TƏCİLİ!
Fransa təyyarəsi Bakı hava limanında qəza enişi etdi
Yeni qərar bazarı silkələdi:
Azərbaycanda ət bahalaşacaq
Bu dərmanlarla bağlı qadağa ləğv edilir
Göygöl Suvarma Sistemləri İdarəsinin 1 milyon manatlıq tenderinin adı var, özü yox… -
İLGİNC FAKTLAR
Əfv Məsələləri Komissiyasının növbəti iclası keçirilib
Sabiq baş pediatr özünü güllələdi -
RƏSMİ AÇIQLAMA
Prezident İlham Əliyevin Moskvada Rusiya Federasiyasının Prezidenti Vladimir Putin ilə görüşü
Rusiya ilə Azərbaycan arasında əlaqələr möhkəmləndirilir
Prezident 2 fərman imzaladı
Bu ərazilərə DOLU düşəcək, YAĞIŞ yağacaq -
Sabahın HAVASI
Ayın 25 və 26-sı ilə bağlı
CİDDİ XƏBƏRDARLIQ
Qadını benzinlə yandırdığı deyilən gənc vəzifəli şəxsin oğlu imiş
İlham Əliyev Sadır Japarovu qarşıladı
FOTOLAR
Paytaxtın bu ərazilərində yeni parklar salınacaq -
2026-cı ildən...
45 yaşlı kişinin qaçırdığı qız ailəsinə qaytarıldı -
Yenilənib
Azərbaycan və Qırğızıstan prezidentlərinin məhdud tərkibdə görüşü başlayıb
Görün Bayden 32 il əvvəl Azərbaycana hansı pisliyi edib -
Faktlar açıqlandı
Təhsildəki kütləvi repititorluq... -
Məktəblər NƏ İŞƏ YARAYIR?
Sabiq deputatın qardaşı oğlunun 350 min vergi borcu var -
Ramiz Mehdiyevin qohumudur
Vətən müharibəsi qazisi Türkiyədə öldü -
FOTO
"3 müəllimə tarix dərsini pozaraq sinifə daxil olub, övladımı təhqir və təhdid ediblər" -
ŞİKAYƏT / FOTO
Gürcüstandan idxal qadağası:
qoyun əti bahalaşacaq
Ermənistandan Rusiyaya növbəti rədd cavabı
Professorla Ali Attestasiya Komissiyası arasında nə baş verib?
Azərbaycanda polisə çağırılan kişi özünü öldürdü
Sarıməmmədov Pirallahının icra başçısı olmaq üçün hərəkətə keçib?.. -
İLGİNC İDDİALAR...
İcra Hakimiyyəti sabiq nazirdən 133 minə “BMW 520i” alır –
Bazardakı qiymətdən 17,5 min bahadır
Deputatın tikdiyi binanın əyilməsi ilə bağlı XƏBƏRDARLIQ: -
Komissiya yaradılması təklif edildi
"Borrel Gürcüstanın daxili işlərinə qarışır, Aİ siyasətçiləri həyasız və yalançıdırlar" -
Gürcüstanın Baş naziri
Prezidentdən 4 kənd açıqlaması:
Müharibədən dərhal sonra...
Azərbaycanın xarici dövlət borcu açıqlandı
Onlar əfv olunmaq istəyir
Prezidentdən sülh sazişi ilə bağlı daha bir -
AÇIQLAMA
Qanda şəkəri salan meyvə
Məktəb direktoru 300 min manat mənimsədi
Həyət evi almaq istəyənlərə şad xəbər:
15-20 min manat ucuzlaşacaq
Azərbaycanda tütün məmulatlarının idxalı ilə bağlı qanuna yeni dəyişikliklər edildi
Ermənistan Qarabağ uğrunda heç vaxt müharibə etməyəcək -
Paşinyan
Dizləri bükülən Zaqatalanın Mübariz Əhmədzadə adlı QOCAMAN PROBLEMİ -
NƏ ZAMANA QƏDƏR?
SON DƏQİQƏ!
Azərbaycan və Ermənistan arasında delimitasiya prosesi başladı
Həbsdə olan jurnalistlər Prezidentə müraciət etdi -
ƏFV ÜÇÜN...
Məhkəmə Əvəz Zeynallı ilə bağlı QƏRAR VERDİ
Ramin Abdullayevin Gəncə sakinlərinə yaşatdığı Kərbəla müsibəti...
DAVAM EDİR...
Rayonlarda hava yağıntılı olub, şimşək çaxıb -
FAKTİKİ HAVA
Müəllimlərə şad xəbər
QOŞQAR TƏHMƏZLİNİN “PALMA YAĞI SEVGİSİ” –
Və sahibkarları qəfil yoxlamaq dərdi
Laçın sərhəd-buraxılış məntəqəsinin qurulmasından bir il ötür
Ərdoğanın İraqda imzaladığı sazişlərin Azərbaycana hansı təsirləri olacaq?
PRİZMA
Ənvər Börüsoyun adı gələndə…
MÜSAHİBƏ
1
2
3
4
5
6
Vahid Ələkbərovun keçmişi: "O, İdrisin cənazəsi ilə otaqda tək qaldı...."
- "Dedi ki, şalvarım cırıq olduğuna görə qalxıb oynaya bilmədim…”
Qatil əhmədləri elə televiziyaların belə proqramları yetişdirir...
-Müsahibə
Prezident İlham Əliyevin beynəlxalq media nümayəndələrinə verdiyi müsahibə
Prezident İlham Əliyevin “Euronews” televiziyasına verdiyi müsahibəsi
Zeynəb Xanlarovadan SƏRT SÖZLƏR:
"Sübut edin ki, demişəm uşaqpulu verilməsin, 50 ildir..." + VİDEO
Prezident İlham Əliyevin “Euronews” televiziyasına verdiyi müsahibə
TƏHLİL
"Rusiyanın bu ildən salamat çıxa biləcəyinə çox böyük şübhəm var" -
XAQANİ CƏFƏRLİ
SOSİAL
1
2
3
4
5
6
"WhatsApp"dan hamını sevindirəcək YENİLİK: Artıq internet olmadan... +
FOTO
Ayın 25 və 26-sı ilə bağlı
CİDDİ XƏBƏRDARLIQ
Paytaxtın bu ərazilərində yeni parklar salınacaq -
2026-cı ildən...
Qanda şəkəri salan meyvə
Həyət evi almaq istəyənlərə şad xəbər:
15-20 min manat ucuzlaşacaq
Müəllimlərə şad xəbər
{sape_links}{sape_article}