İqtisadi fəlakət üzündən İran hökuməti paradoksal olaraq milli iqtisadiyyatı yükləyən əsas struktur problemlərdən heç birinə toxunmayan siyasət yürüdür.

Mart ayında qəbul edilmiş büdcə mövcud sosial proqramları davam etdirmək üçün cari xərclərin 16 faiz artmasını, dövlət qulluqçularının əməkhaqlarını inflyasiyaya görə kompensasiya və əsas mal və xammal maddələrini idxal edən şirkətləri ucuz valyuta ilə təmin etmək məqsədi daşıyır. Başlıca ərzaq məhsulları və dərmanlar üçün aşağı qiymətləri saxlamaq üçün təxminən 14 milyard dollar vəsait ayrılıb.

Hökumət daxili qiymətləri tənzimləməyə çalışır. Həmçinin yerli fermerlərin məhsullarına aşağı qiymətə təklif edir.

O, yanacaq və elektrik enerjisinə subsidiya verməyə davam edir və 1980-ci illərin İran-İraq müharibəsi dövründə olduğu kimi, əsas mallar üçün kupon sisteminin bərpasını nəzərdən keçirir.

Amma bu siyasət nə davamlı, nə də səmərəlidir. İranın maliyyə potensialı hökumətin son illərdə həyata keçirdiyi əhəmiyyətli sosial xərclərlələ artıq tükənib. Hazırda illik subsidiyalar və sosial proqramlar büdcənin yarısı hesabına başa gəlir.

Neft ixracının dövlət büdcəsində planlaşdırıldığından aşağı düşməsi faktı hökumətin sadəcə bu siyasətlərin bir hissəsini həyata keçirmək üçün pula malik olmamsı deməkdir.

Əslində, sağ qalmağa çalışan sektorlara əlavə yardım göstərmək üçün o, yalnız bəzi planları yerinə yetirməyə çalışır. Martın ortalarından etibarən İran rəsmiləri avtomobil və avtomobil ehtiyat hissələri istehsalçılarına ayırdıqları kreditlərin 20 faizini təmin etməyib.

Bundan əlavə, hökumət yerli fermerlərdən taxılın zəmanətli alışını təmin etmək üçün vəsaitləri yenidən bölüşmək məqsədi ilə çörək istehsalçılarına ucuz buğda unu verən proqramı ləğv etmək məcburiyyətində qalıb.

Rəsmi Tehranın istehlak qiymətlərini idarə etmək cəhdləri də işləmir. İdxalçıların ucuz xarici valyuta ilə təmin etmə istənilən nəticəni vermir. İran parlamenti ilə əlaqəli düşüncə qurumu olan Məclis Araşdırma Mərkəzi 2018-ci ildə bənzər tədbirin istehlak qiymətləri və inflyasiyaya az təsir göstərdiyini təsbit edib. Çünki ucuz valyuta alıcıları onu ya "qara bazar”da satmaq və ya şişirdilmiş qiymətlərə idxal etdikləri malları satmaq üçün istifadə edib. Quş əti, şəkər, müəyyən meyvə növləri və s. seçilmiş mal-əmtəələrə müvəqqəti ixrac qadağası yalnız qaçaqçılığı stimullaşdırıb.

Eyni zamanda, hökumət uzunmüddətli inkişaf və infrastruktur layihələrinə pul ayırır. Bu ilin büdcəsində İran iqtisadiyyatının neftə olan asılılığını azaltmağa yönəlik Milli İnkişaf Fonduna ayrılan vəsait qeyri-kafidir. Fond, həmçinin, hərbi və mülki xərcləri ödəmək üçün yenidən ayrılmış ehtiyatların bir hissəsini itirib.

İranın ideoloji qüsurları