Ey dili qafil fil faili məchul fani f...

 

Derlər, 

Unudulmuş oxucu, 

Üç gün boyunca Şuşada Vaqif Poeziya günlərində olduq. Bəzi təəssüratlarımı bölüşmək, ya ən azından dilə gətirmək ehtiyacı hiss etdim.

Məncə, gedənlərin əksəriyyəti Vaqif Poeziya (onu da qeyd edim ki, hələ bizimkilər nəyə görə Vaqif şeir yox, poeziya günləri deyirlər. Çünki Vaqifin yaradıcılığının poeziyaya deyil, şeirə dəxli var. Sonra...:-x.t.) günlərinə qatılmaqdan çox, Şuşanı görmək, bəlkə də (kimlərsə) bir daha görmək həvəsiylə tədbirə qatılmışdılar. Şuşa həvəsində olanlar da o yerlərə, elə bu şəhərin adının yaratdığı şüuraltı özləm və tarixi heyranlıqla gəlmişdilər. Şuşanın adı vətən torpağının bir parça füsunkar ərazisindən daha təsirli, daha özləmli, daha " buyur, bura gəl" dən idi. Mən Şuşa adının, toponiminin nə anlam ifadə etməyindən danışmıram. Adın doğurduğu yanğı və yaratdığı içsəl assosiasiya qəribə bir magik təlatümlər təşnəsinin mənbəyi idi.

 

 

Derlər, 

Unudulmuş oxucu, 

Bir yanda da bu qədər şairin, yazarın, düşünürün Şuşaya, o şəhərə, o ada gedişinin səbəbi Vaqif adının, şeirinin ecazkarlığı olmalı idi. Ama Vaqif, onun tarixdəki indiviudial faciəviliyindəki mədəniyyətə sirayət edən sindromu qalmışdı bir tərəfdə, bir yanda da Şuşa, onun adındakı ecazın üstünlüyü, ağır basması öz sözünü deyirdi. Bir sözlə, Vaqif, onun materialist dili, qadın gözəlliyinin əsarətinə düşmə tələsi, bütün bu kimi komponentlərin ədəbiyyata, mədəniyyətə sirayəti Şuşanın adının qarşısında görünmür, bəlkə də itib batırdı. Mənə maraqlı gələn bu idi ki, nəyə görə poeziyamızda Vaqif, Vaqif MƏRHƏLƏSİ, ŞUŞANIN

 

 

SONRA, 

elə də effektli,  

elə də özgürlükcül, QALİBİYYƏTCİL duyğuların yanında özünü DOĞRULTMUR(du)? Yəni, Vaqif şeiri zəfər, qalibiyyət instinktimizdə niyə sönmüş şəkildə cərəyan edirdi. Məncə, sualın cavabı belədir: xalqımızın milli və metafizik əhval - ruhiyyəsini Təbrizlə birgə qoruyan şəhərlərimizdən, adlarımızdan biri də məhz Şuşadır. Belə bir önəmli rabitə olmasa, bu qədər sevilməzdi Şuşa. Üstəlik, Şuşanın başından gəlib keçən hər cür tarixi, sossial, mədəni, metafizik olaylar onun adında, adının səslənişində özünə yuva sala bilib. Bizim Qarabağ adlı savaşımızın əvvəli də, axırı da o sarıdan Şuşa ilə simvolizə edilir, edilə bilir. 

 

Derlər, 

Unudulmuş oxucu, 

Beləcə, Şuşa Vətən savaşımızdan Mənəvi savaşımıza doğru  yol alan bir sakral özəlliyi ilə vazkeçilməz, həm də mədəniyyət yönümüzə ipuclarını atması ilə olduqca güclüdür. Ancaq bu mədəniyyət faktorunun nə qəmində, nə nəşəsində M. P. VAQİF ədəbi estetik təmayülləri heç cürə görünmürdü. Çünki, Vaqifin yazdığı dil soyut, materialist, batiniyyətcə yoxsul, gözəllik fəlsəfəsini qadın təniylə qısıtlamaqla kifayətlənir, beləcə də ruhsallığımızda əksini bulurdu. Bu  yanaşma Vaqifi inkar və çıxdaş etmək deyil əsla. Biz, sadəcə Şuşa adının SƏSLƏNİŞ testindən Azərbaycan ədəbiyyatının bir estetik fəlsəfi dönəminin təfəkkürümüzdə dominantlaşmış ehkamını, onun ən böyük daşıyıcılarından birinin dünyaya, həyata baxışını keçirdiyimizdə, təəssüf ki, xalqın qələbə və üst kimliyini qidalandıran özgürlük duyğusunun sonuclarını ala bilmədiyimiz zənnindəyəm. Əlbəttə, parlaq, pafoslu, xoşagələn, qrimlənmiş gerçəklərimizdən xalqımızın mənəvi təkamül kisvəli azadlığını ummaq da absurddur. Vaqif nə qədər böyük şair olsa da, o, Azərbaycan xalqının heç bir zəfər və qalibiyyət zəkasına, üst kimliyınə gedən yoldakı mənəvi estetik baxışlarına təkan verəcək, ən azından onunla paralel nöqtələrdə dayanacaq gücdə deyil. Şuşanın adı, sadəcə, səslənişdəki ecazıyla bütün dəyərli bildiyimiz komponentləri ört basdır edərək, yalnız təkbaşına bütün tarixi gerçəklərimizdən doğan mənəvi ehtiyaclarımızı ödəyə bilir. Şuşanın adındakı içsəl ritm, musiqi, intonasiya getdikcə möhtəşəm bir VƏZNƏ, ÖLÇÜYƏ ÇEVRİLƏRƏK, Vaqifin şeirlərindəki ritmi, ölçünü, vəzni əridib görünməz edirdi. 

Niyə? Bu ayrı mövzu olacaq...

Beləliklə, haqqını halal elə, Şuşa. Sənin üstünlüyündən milli və metafizik tənhalığını anlayıram....