Azərbaycanın Baş naziri gələn həftə Türkiyəyə səfər edəcək
İlham Əliyevdən Xankəndi ilə bağlı
SƏRƏNCAM
“Azərbaycan ordusu atəş açmayıb” -
Ermənistan Müdafiə Nazirliyi təkzib edir
“Əks halda dollar dəyərini tamamilə itirəcək” -
Xəbərdarlıq etdi
“Green card”a müraciət edənlərin NƏZƏRİNƏ -
DİQQƏT!
Türkiyə Ordusu şəhid verdi
Azərbaycan XİN Britaniya səfirinə cavab verib
Bakıda bu evlər bahalaşdı -
Mənzil bazarını nə gözləyir?
Bu şəxslər pensiyaya tez çıxacaq -
SƏRƏNCAM
SON DƏQİQƏ! Kəlbəcərdən acı xəbər gəldi:
Ölən və yaralananlar var
Qeyri-sabit hava şəraiti mayın 9-dək davam edəcək -
Nərimanovda quruyan ağaclarla bağlı açıqlama -
FOTO
Əvvəlki
Sonrakı
İlham Əliyev bu qanunu təsdiqlədi
1-05-2024, 15:56
Respublika Sanitariya – Karantin Mərkəzində əməliyyat keçirildi, rəhbər şəxslər saxlanıldı
30-04-2024, 14:08
Kəmaləddin Heydərova məxsus olduğu deyilən 357 milyonluq şirkət məhkəmə qarşısında
18-04-2024, 19:45
Paşinyan istefa verir
1-04-2024, 15:01
Nardaran və Maştağada əməliyyat
– Müsəlman Birliyi Hərəkatının üzvü saxlanıldı / FOTO
16-03-2024, 14:33
Axtarış...
Baş Səhifə
Prizma
Siyasət
Sosial
Gündəm
Problem
Müsahibə
Region
Təhlil
Hadisə
Kriminal
İqtisadiyyat
Araşdırma
Ölkə
"Rusiya və Çin İranı xilas edə bilməyəcək" – Britaniya mediası
Böyük Britaniyanın “Middle East Eye” saytında “Rusiya və Çin yaxın zamanda İranı iqtisadi böhrandan xilas edə bilməyəcək” başlıqlı məqalə dərc olunub. Məqalənin müəllifi iranlı alim Fərdin İftixaridir. Sozcu.info-a saytı məqaləni qısa ixtisarla ingilis dilindən çevirərək təqdim edir.
Tehran Moskva və Pekinlə əlaqələrindən yararlanıb Qərbə təzyiq göstərmək istəyir. Rusiya və Çin isə belə görünür ki, dünya ticarətinə aludədir, ona görə İranın geosiyasi oyunlarında iştirak riskinə meyillənmir.
ABŞ və Avropa ilə 40 ildir toqquşmada olan İran Qərbin iqtisadi basqısına duruş gətirə bilmək üçün indiyədək Çindən və Rusiyadan çox istifadə edib. Pekinlə Moskva da İrana xeyli iqtisadi və siyasi dəstək verib.
ABŞ-ın sərt sanksiyaları fonunda Pekin İrandan neft idxalını, həyati əhəmiyyət daşıyan sahələrdə ticarətini bu gün də davam etdirir. Çin həmçinin Rusiya ilə əl-ələ verib Birgə Hərtərəfli Fəaliyyət Planı üzrə İranla nüvə danışıqlarının bərpa olunmasına, İrana qarşı sanksiyaların ləğvinə tərəfdar çıxır.
Çinin İranla imzaladığı 25 illik geniş strateji planı da var. Bu plan İran neftinin Çinə davamlı ixracını, İrana müxtəlif sahələrdə milyardlarla dollar sərmayə yatırılmasını nəzərdə tutur.
Ancaq qarşılıqlı diplomatik səfərlərə, yüksək səviyyəli təmaslara, Rusiya və Çinlə sazişlərinə baxmayaraq oyun qaydalarını tez-tez dəyişməyə meyilli Tehran Pekin və Moskva ilə iqtisadi əlaqələrini lazımi qədər inkişaf etdirə bilməyib.
Hazırda İran prezidenti İbrahim Rəisinin başçılıq etdiyi mühafizəkar hökumət Çin və Rusiya ilə həm ikitərəfli, həm də çoxtərəfli əlaqələri yeni səviyyəyə qaldırmağa ümid edir. Ancaq İranda tərəfdaşlığa mane olan ciddi problemlər var və bu problemlər sistemin mahiyyətindən doğur.
1979-cu ilin islam inqilabı nəticəsində formalaşmış bu sistem onun nizamını müəyyənləşdirən ruhanilərlə hökumət arasında daim ikitirəlik yaranmasına rəvac verir.
Sistemin məsləhətini müəyyənləşdirən heyətin hədəfləri, planı bəzən hökumətin gündəliyi ilə düz gəlmir. Üstəlik, İranda hökuməti gah mühafizəkar, gah da mötədil qanad formalaşdırır ki, bu cinahların da xarici siyasətə və iqtisadi inkişafa yanaşma tərzi bir-birindən fərqlənir.
Hər yeni prezident öz sələfinin gördüyü işləri, qurduğu planları bir kənara qoyub mühüm sahələr, o cümlədən xarici əlaqələr, xarici ticarət üzrə yeni modellər qurmağa, yeni planlar cızmağa başlayır. Həm də İranın ali liderinin müəyyənləşdirdiyi, dönə-dönə üstündə durduğu bir xətt var: iqtisadiyyat elə qurulmalıdır ki, xaricdən nəsə almağa ehtiyac qalmasın, ölkə özü özünü dolandıra bilsin. Bu isə istər-istəməz hökumətlərin (mühafizəkar və ya mötədil) fəaliyyət imkanlarını məhdudlaşdırır, onları çərçivəyə salır.
İran sistemindəki bu təzadlar hökumətin yürütdüyü siyasətin, qəbul etdiyi normativ aktların uzunömürlü, dayanıqlı olmasına inamı sarsıdıb və buna Rusiya ilə Çini İran iqtisadiyyatında uzunmüddətli iştirakdan çəkindirən amillərdən biri kimi baxmaq olar.
İllərdir davam edən sanksiyalar, iqtisadi təcrid İrana xarici strateji əlaqələrini öz geniş resurslarına uyğun səviyyədə qurmağa imkan verməyib. Tehran vaxtının və enerjisinin çoxunu sanksiyalardan salamat qurtarmağa sərf edir. Bu işdə isə o, Rusiya ilə Çini əvəzolunmaz iqtisadi tərəfdaş sayır.
Tehran hesab edir ki, sanksiyaların zərərli təsirlərini azaltmaq üçün Çin və Rusiya, eləcə də Qərblə ziddiyyətdə olan başqa ölkələrlə əlaqələri gücləndirməlidir.
Eyni zamanda Tehran Qərbin apardığı iqtisadi müharibəyə tab gətirə bilmək üçün Rusiya və Çinlə birləşib, necə deyərlər, “sanksiyalar altında olan ölkələr qrupu” yaratmağa səy göstərir.
Çinin ABŞ və Avropa Birliyi ölkələri ilə iri həcmli ticarət dövriyyəsi, Rusiyanın isə Avropada böyük enerji bazarı var. Ona görə Pekin və Moskva ABŞ-ın İrana qarşı sanksiyalarına daim boyun əyməyə məcbur olublar və Tehranın xeyrinə manevr edə bilməyiblər.
Rusiya və Çin iki böyük nüvə dövlətidir, onlar Qərblə həm qlobal əməkdaşlığı, həm də rəqabəti prioritet kimi qəbul edirlər və İranın ambisiyalarını dəstəkləyib özlərini ziyana salmaq istəmirlər.
İran iqtisadiyyatının sanksiyalara görə getdikcə zəiflədiyi, ölkənin strateji sahələrdə böyük sərmayələrə, əsaslı yenidənqurmalara ehtiyac duyduğu bir vaxtda Rəisi hökuməti hələ də xarici iqtisadi əlaqələrə dair strateji plan ortaya qoymayıb.
Rusiya və Çin İrana qarşı sanksiyaların aradan qaldırılmasının leqal yolunu Vyanada Birgə Hərtərəfli Fəaliyyət Planı üzrə nüvə danışıqlarının aparılmasında görür. Tehran isə buna təxirəsalınmaz bir məsələ kimi baxmır və problemi kökündən həll etmək əvəzinə zahiri dəyişikliklər etməyə üstünlük verir.
Rəisi hökuməti nüvə məsələsinə, Birgə Hərtərəfli Fəaliyyət Planı üzrə danışıqlara sələfindən fərqli münasibət sərgiləməyə çalışır. İndiki dövrdə Tehran müdrik davranmalıdır: Rusiya və Çini özündən uzaqlaşdırmağı arzulamırsa, onda konstruktiv nüvə siyasəti yürütməlidir.
Əslində Rusiya və Çin İrana münasibətdə çox ziddiyyətli situasiyadadır: bir yanda iqtisadi sanksiyalar, o biri yanda iqtisadi əlaqələr. Rusiya və Çin, şübhəsiz ki, İrana qarşı sanksiyaları və bu ölkənin daxilində sistemin doğurduğu çoxsaylı məhdudiyyətləri iqtisadi əməkdaşlığın yüksək səviyyəyə çatdırılmasına maneə sayır. Həm Moskva, həm də Pekin ümid edir ki, sanksiyalar aradan qalxsa, İranın istifadəsiz qalmış bazarlarında mühüm paya sahib olacaq.
İrana nüvə danışıqlarında daha çox güzəşt əldə etmək üçün Rusiya və Çindən Qərbə qarşı təsir vasitəsi kimi yararlanmaq vacib olsa da, Moskva və Pekin Tehranın mühüm iqtisadi gözləntilərini yerinə yetirməyə hazır deyil.
Qısası, Tehranın Pekin və Moskva ilə qurduğu, gizli əməliyyatlardan, gizli daşınmalardan ibarət iqtisadi əməkdaşlığı onun yalnız gündəlik ehtiyaclarının bir hissəsini ödəməyə yetə bilər və üstəlik, bu cür əməkdaşlıq əbədi davam edə də bilməz.
Tehran daxili və beynəlxalq maneələri aradan qaldırmasa, eləcə də ABŞ və onun regional müttəfiqləri ilə uzunmüddətli razılaşmaya nail olmasa, Çin və Rusiya İranla əməkdaşlığa könülsüz yanaşmağa məhkum qalacaq və onu ağır iqtisadi vəziyyətdən çıxarmaq kimi çətin, faktiki mümkünsüz missiyanı yerinə yetirə bilməyəcək.
Oxşar Xəbərlər
AMERİKA TƏKCƏ İRANI DEYİL, AVROPANI DA KÜNCƏ SIXIB:Avropanın “ağıllı sözlər” söyləmək dövrü sona çatır – Təhlil
İran da “Putin İttifaqı”na qoşulmaq istəyir
Rusiya “parçala və hökm sür” siyasətinə üstünlük verir – Şərh
RUSİYA SANKSİYALARIN LƏĞVİNDƏ MARAQLI DEYİL –Moskvanın "dovşana qaç, tazıya tut" siyasəti - TƏHLİL
Xəbər lenti
Sabah Bakıda bəzi küçələr bağlı olacaq -
SİYAHI
Azərbaycanda həkim güllələnərək öldürüldü -
FOTO/TƏFƏRRÜAT
Azərbaycanın Baş naziri gələn həftə Türkiyəyə səfər edəcək
Azərbaycanda zəlzələ oldu
İlham Əliyevdən Xankəndi ilə bağlı
SƏRƏNCAM
DYP sürücülərə müraciət etdi
“Azərbaycan ordusu atəş açmayıb” -
Ermənistan Müdafiə Nazirliyi təkzib edir
“Əks halda dollar dəyərini tamamilə itirəcək” -
Xəbərdarlıq etdi
Azərbaycanda sivilizasiyadan uzaq kənd: 370 ailə “ötən əsrdə” yaşayır -
Camaat az qala göyərçin vasitəsilə xəbərləşir...
“Green card”a müraciət edənlərin NƏZƏRİNƏ -
DİQQƏT!
Azərbaycanda mülki polis özünü asdı
Türkiyə Ordusu şəhid verdi
Azərbaycan XİN Britaniya səfirinə cavab verib
Bakıda bu evlər bahalaşdı -
Mənzil bazarını nə gözləyir?
Bu şəxslər pensiyaya tez çıxacaq -
SƏRƏNCAM
SON DƏQİQƏ! Kəlbəcərdən acı xəbər gəldi:
Ölən və yaralananlar var
Qeyri-sabit hava şəraiti mayın 9-dək davam edəcək -
Nərimanovda quruyan ağaclarla bağlı açıqlama -
FOTO
“Mətbuat Azadlığı İndeksi” açıqlandı:
Azərbaycan 13 pillə geriləyib – Ölkələrin siyahısı
Hikmət Hacıyevdən ZƏNGİLAN AÇIQLAMASI:
Bu ay...
İcra başçısının qəbuluna gələn fermer niyə cəzalandırıldı? -
RƏSMİ AÇIQLAMA + FOTO
"Oğluma hərbi hissədə fiziki və psixoloji işgəncə verilir" -
ŞOK MÜRACİƏT
Müdafiə Nazirliyində 143 milyonluq mənimsəmə:
Daha bir vəzifəli şəxs HƏBS OLUNDU
Kəlbəcərdə ağır qəza:
Hərbçilər xəsarət aldılar
Nazirlik “Hyundai”nin Azərbaycandakı distributoru barədə araşdırma başlatdı –
TƏFƏRRÜAT
Gürcüstan ABŞ-ı çevriliş cəhdində ittiham edir
Gömrük idarəsində ƏMƏLİYYAT:
Rəis ifadə üçün Bakıya gətirildi
Gürcüstan parlamenti bəyanat yaydı:
Təhlükəsizlik tədbirləti tətbiq ediləcək
Bu xəstəxananın vəzifəli şəxsləri 364 min mənimsəyib
"Nağıoğlu” MMC qanunsuz qum-çınqıl hasil edir? –
Sahibkardan hərracda qalib olan şirkətə ittiham
Hikmət Hacıyev:
YUNESKO bir adamın əlində alətə çevrilməməlidir - FOTO
XƏBƏRDARLIQ!
Bu gündən başlayaraq...
Ağcabədidə DƏHŞƏT:
qardaşı arvadını öldürdü
Göyçay sakini Şəhər Təsərrüfatı Birliyinin rəhbərliyindən şikayətçidir -
RƏSMİ QURUMLARA MÜRACİƏT
Məmurun sanitar işləyən xanımı niyə işə gəlmir?-
VİDEO
ƏHALİNİN NƏZƏRİNƏ:
Sabah saat 10:00-dan...
Sabiq deputat məhkəmədə 3 milyonluq MMC-ni "1 qara qəpiksiz almışam" dedi, videoçəkilişi gizlətdilər –
ŞOK GƏLİŞMƏ
Qeyri-sabit hava şəraiti nə vaxtadək davam edəcək?
Xırdalandakı baxça müdirinin şok səs yazısı –
Müəllimləri niyə təhdid edir – Video
İcazə alan taksi sürücüləri hansı üstünlüklərə malik olacaq?
“Oğlumun və özümün həyatım təhlükədədir” –
BİLƏSUVAR POLİS ŞÖBƏSİNİN ƏMƏKDAŞLARI HAQDA ŞOK İDDİALAR
Bu şəxslərə birdəfəlik maddi yardım veriləcək -
SƏRƏNCAM
Bakıda bəy ailə qurduğu qızı nikah masasında tərk etdi, sonra isə... –
TƏFƏRRÜAT
FHN-in idarə rəisi işçilərin məzuniyyət hüququnu pozub? -
FOTO
İcra hakimiyyətləri bu tarixdə ləğv ediləcək
İcra başçısının qardaşı oğlu:
“Anamı qan içində görəndən sonra atamı öldürməyə qərar verdim”
Azərbaycanda uşağa görə bu ailələrə 435 AZN pul veriləcək -
RƏSMİ
Deputatın qardaşı oğlu HƏDƏFƏ ÇEVRİLİR... -
ÇÜNKİ...
Dollar və avro GÖRÜN NEÇƏYƏ OLDU
Prezident İlham Əliyev BMT Baş katibinin xüsusi müşavirini qəbul edib
PRİZMA
"Gürcüstan addım-addım yeni dinc demokratik inqilaba doğru gedir" -
XAQANİ CƏFƏRLİ
MÜSAHİBƏ
1
2
3
4
5
6
Vahid Ələkbərovun keçmişi: "O, İdrisin cənazəsi ilə otaqda tək qaldı...."
- "Dedi ki, şalvarım cırıq olduğuna görə qalxıb oynaya bilmədim…”
Qatil əhmədləri elə televiziyaların belə proqramları yetişdirir...
-Müsahibə
Prezident İlham Əliyevin beynəlxalq media nümayəndələrinə verdiyi müsahibə
Prezident İlham Əliyevin “Euronews” televiziyasına verdiyi müsahibəsi
Zeynəb Xanlarovadan SƏRT SÖZLƏR:
"Sübut edin ki, demişəm uşaqpulu verilməsin, 50 ildir..." + VİDEO
Prezident İlham Əliyevin “Euronews” televiziyasına verdiyi müsahibə
TƏHLİL
İvanişvilinin bəyanatının gizlinləri:
Gürcüstan sınaq qarşısında - TƏHLİL
SOSİAL
1
2
3
4
5
6
Sabah Bakıda bəzi küçələr bağlı olacaq -
SİYAHI
DYP sürücülərə müraciət etdi
Azərbaycanda sivilizasiyadan uzaq kənd: 370 ailə “ötən əsrdə” yaşayır -
Camaat az qala göyərçin vasitəsilə xəbərləşir...
XƏBƏRDARLIQ!
Bu gündən başlayaraq...
ƏHALİNİN NƏZƏRİNƏ:
Sabah saat 10:00-dan...
İcazə alan taksi sürücüləri hansı üstünlüklərə malik olacaq?
{sape_links}{sape_article}