Ərdoğandan sülh sazişi ilə bağlı
MÜHÜM AÇIQLAMA
Prezident onları TƏLTİF ETDİ
İlham Əliyevin adından Lukaşenkonun şərəfinə dövlət ziyafəti verilir
Qusarda ağacların kəsilməsinə görə bələdiyyə sədri həbs edildi
Polis polkovnikindən ŞOK İDDİA:
“Ağ çiçəyim” qəsdən yandırılıb!
Bakıda bu ərazilərdə torpağın sotu 500 min manata satılır
Sabah güclü külək əsəcək - xəbərdarlıq
XƏBƏRDARLIQ
Oliqarx İsmayılovun oğlu atalıq testi -
DNT-dən keçməkdən yayındı – ŞOK GƏLİŞMƏ
“Ramiz Mehdiyevin kürəkəni özünü qanunlardan üstün bilir”
Hərbçimiz vəfat etdi
Yanan obyektlərin sahəsi açıqlandı
İlham Əliyevdən güllələnən baş nazirlə bağlı PAYLAŞIM
FOTO
Əvvəlki
Sonrakı
Bakıda bu tarixdə ən güclü geomaqnit qasırğası olacaq
- XƏBƏRDARLIQ
10-05-2024, 10:52
İlham Əliyev bu qanunu təsdiqlədi
1-05-2024, 15:56
Respublika Sanitariya – Karantin Mərkəzində əməliyyat keçirildi, rəhbər şəxslər saxlanıldı
30-04-2024, 14:08
Kəmaləddin Heydərova məxsus olduğu deyilən 357 milyonluq şirkət məhkəmə qarşısında
18-04-2024, 19:45
Paşinyan istefa verir
1-04-2024, 15:01
Axtarış...
Baş Səhifə
Prizma
Siyasət
Sosial
Gündəm
Problem
Müsahibə
Region
Təhlil
Hadisə
Kriminal
İqtisadiyyat
Araşdırma
Ölkə
Postsovet məkanı ölkələrinin kiril əlifbasından latına sürətli keçidi nə ilə bağlıdır? -
ARAŞDIRMA
Rusiyanın postsovet məkanında üzləşdiyi problemlərin sırasına daha biri əlavə olunur. Bu məkana daxil olan ölkələrin sürətlə kiril əlifbasından çıxıb latına keçmələri artıq qarşısıalınmaz prosesə çevrilib.
SSRİ dağıldıqdan sonra onun varisi qismində çıxış edən Moskva bu ölkələrin ərazisində süni münaqişə ocaqları yaratdı və məqsədi də bəlli idi – müstəqil olmağa çalışan dövlətləri öz təsir dairəsində saxlamaq. Üstündən 30 il keçməsinə baxmayaraq, bu münaqişələr həllini tapmayıb. Məhz Kremlin yeritdiyi siyasətin nəticəsidir ki, indi bu dövlətlər çıxış yolunu sürətlə Moskvadan uzaqlaşmaqda görür. Buna nail olacaqlarmı? İndidən nə isə söyləmək və proqnozlaşdırmaq çox çətindir. Bir faktı bildirək ki, hazırda kiril əlifbası arealı sürətlə azalır. İndi yalnız bu ölkələrdə - Belarus, Bosniya və Herseqovina, Bolqarıstan, Qırğızıstan, Şimali Makedoniya, Monqolustan, Rusiya, Serbiya, Tacikistan və Monteneqroda kiril əlifbası istifadə olunur.
Xatırladaq ki, SSRİ-nin dağılması ilə kiril əlifbasından uzaqlaşan Moldovanın ardınca, Azərbaycan, Türkmənistan əlifbalarını dəyişdi və sürətlə latınlaşma prosesinə start verdilər. Bəs nədən daha çox ölkə kirildən latına keçməyə üstünlük verir? Bu qərar nə ilə bağlıdır – bu, özünümüdafiə, yaxud ondan uzaqlaşmaq əlamətidir? Belə götürəndə, bu ölkələrdə slavyan əlifbası heç vaxt "doğma" da olmayıb. Bəllidir ki, artıq Özbəkistan və Qazaxıstan rus əlifbasından uzaqlaşmaq barədə qərara imza atıb. Qırğızıstan parlamentinin deputatları latın əlifbasına keçid məsələsini qaldırsalar da, keçmiş prezident Almazbəy Atambayev buna qarşı çıxdı. Lakin deputatlar israrlı görünür. "Kiril əlifbası Qırğızıstana texnologiyaları inkişaf etdirməyə mane olur, ölkənin müasirləşməsinin qarşısını alır” - deyə keçmiş deputat Kanıbek İmanəliyev deyib. O, kiril əlifbasını Qırğızıstanın əqli irsi adlandırsa da, 2030-2040-cı illərə kimi latın əlifbasına keçidin zəruri olacağını deyib.
İndi isə latın əlifbalı ölkə olmaq arzusunu Ukrayna da bəyan edib. Bununla da, Ukrayna ilə Rusiya arasında saysız-hesabsız problemlərin sırasına daha biri də əlavə olunub. Bu ideyanın müəllifləri əmindirlər - latın əlifbası fonetik cəhətdən Ukrayna dilinə daha yaxındır. Lakin hədəf heç də bu deyil. Ukrayna əbədi düşməni olaraq gördüyü Rusiya ilə yaxınlığı birdəfəlik kəsməyə çalışır. Dil islahatı problemli şəkildə ölkənin ən müxtəlif dairələrində müzakirə olunur, təkliflər səslənir. Hələ ki, bu məsələ müzakirə səviyyəsində olsa da, yaxın gələcək üçün bunun reallaşması mümkün olmaya bilər. Müzakirəni Ukrayna Milli Təhlükəsizlik Şurasının katibi Aleksey Danilov ortaya atıb. Ondan əvvəl isə bu ideyanı keçmiş xarici işlər naziri Pavel Klimkin qaldırmışdı. Bir neçə ay əvvəl isə latın əlifbasına keçidin məqsədyönlülüyünü Ukrayna Milli Elmlər Akademiyasının Dilçilik İnstitutunda qaldırıblar. Onlar yazıçı Sergey Pilippenkonun doğum gününün 135 illiyi ilə bağlı yaydıqları müraciətdə də buna yer ayırıblar. Bu şəxs vaxtilə kiril əlifbasından latına keçidin təşəbbüskarı kimi çıxış etmiş, nümayişkaranə şəkildə latın-Ukrayna dilində yazırdı. Lakin o zaman onun təşəbbüsü geniş dəstək qazanmadı. İndi isə nəzərə alsaq ki, ölkə Rusiya ilə müharibə həddindədir, torpaqlarının çox hissəsi işğal olunub, o zaman onun aktual əhəmiyyət kəsb edəcəyi gözlənilir. İdeyanın əleyhdarları hesab edirlər ki, bu məsələni qısa zamanda reallaşdırmaq mümkün deyil.
Uzunmüddətli perspektivdə bəlkə də onu reallaşdırmaq olar. Lakin əlifbadan sürətlə imtina etmək elə də asan olmayacaq. Ölkənin şərq hissəsində Rusiyanın, rus dilinin ciddi dayaqları mövcuddur. Qəti şəkildə Rusiyanın mental, mədəni və informasiya təsirindən çıxmaq asan deyil. Buna baxmayaraq, illər uzunudur ki, ölkənin qərb vilayətlərindən olan siyasətçilər, mədəniyyət xadimləri, şair və yazıçılar əlifba məsələsini qabardır. Onlar əmindirlər ki, latınlaşma Ukraynanı Avropaya daha da yaxınlaşdıracaq.
Artıq sosial şəbəkələrdə aktiv şəkildə “Latın əlifbasına keçəcəyəm - Ukrayna dilini xilas edəcəyəm” şüarları ilə aksiyalar keçirilir. Məsələn, lvovlu rəssam Vlodko Kostırko latın dilində bir neçə məqalə dərc edib, yeni sözlərdən ibarət lüğət də tərtib edib. Məsələn, "kompüter”, "ofis" sözlərinin əvəzləyicilərini tapıb. İdeyanın tərəfdarlarının, hətta Ukrayna dilinin transliterasiyası layihələri də var. İstənilən halda, razılaşmaq gərəkdir ki, latın əlifbası ilə planet əhalisinin 42 faizi və 70 ölkəsi yazıb-yaradır. Kiril əlifbası isə bu sırada latın, Çin, heroqlif və ərəb əlifbasından sonrakı yeri tutur. Kiril əlifbasından planet əhalisinin cəmi 3 faizi, təqribən 250 milyon insan istifadə edir.
Latın əlifbasına keçidin tərəfdarları əmindirlər ki, bu cür dəyişikliklər bir sivilizasiya seçimidir. Bu, həm də Rusiyanın mental, mədəni, informasiya və iqtisadi təsirindən çıxmaq deməkdir. Məsələn, götürək Qazaxıstanı. Bu ölkədə sözün əsl mənasında qazax dilinin assimilyasiyası prosesi gedirdi. Ölkənin ümummilli lideri Nursultan Nazarbayev də bu təhlükəni nəzərə alaraq əlifbanın dəyişdirilməsi prosesinə start verdi. Artıq dövlət qulluqçuları üçün qazax dilinin məcburi öyrənilməsi qanuniləşib. Və əslində rus şovinistlərinin iddia etdiyi kimi söhbət heç də latın əlifbalı Türkiyənin bölgədə nüfuzunun güclənməsindən getmir. Sadəcə bu proses istənilən sivil və müstəqil dövlətin çoxdan həyata keçirməli olduğu vacib məsələdir.
Oxşar Xəbərlər
Kremlin imperiya arzuları: Moskva hegemonluğunu saxlaya biləcək?
Postsovet məkanı yeni qeyri-stabillik dövrü ərəfəsindədir
Nazarbayev qazax dilinin latın qrafikalı yeni əlifbasını təsdiqləyib
Qırğızıstan-Tacikistan sərhədində yenidən atışma: Ölənlər var
Xəbər lenti
Ərdoğandan sülh sazişi ilə bağlı
MÜHÜM AÇIQLAMA
Gələn həftə 3 gün iş olmayacaq? -
RƏSMİ AÇIQLAMA
Prezident onları TƏLTİF ETDİ
İlham Əliyevin adından Lukaşenkonun şərəfinə dövlət ziyafəti verilir
Bakının tıxac probleminin həlli ilə bağlı -
Yenilik
Qusarda ağacların kəsilməsinə görə bələdiyyə sədri həbs edildi
Bakıda evi satan kirayənişin ölkədən qaçıb -
RƏSMİ
Sahil Babayev nazir olandan sonra pensiya yaşına çatıb pensiya ala bilməyənlərin sayı sürətlə artır
Polis polkovnikindən ŞOK İDDİA:
“Ağ çiçəyim” qəsdən yandırılıb!
Bakıda bu ərazilərdə torpağın sotu 500 min manata satılır
Sabah güclü külək əsəcək - xəbərdarlıq
XƏBƏRDARLIQ
Azərbaycanda əhalinin sayı açıqlandı
Rəqsanənin mülkləri barədə son qərar verildi
Oliqarx İsmayılovun oğlu atalıq testi -
DNT-dən keçməkdən yayındı – ŞOK GƏLİŞMƏ
“Ramiz Mehdiyevin kürəkəni özünü qanunlardan üstün bilir”
"İstehsal etdiyim məhsullarla bağlı mənfi fikir səsləndiriləcəyini gözləyirdim"
-İş adamı Fəxrəddin Fərhadov
Hərbçimiz vəfat etdi
Yanan obyektlərin sahəsi açıqlandı
İlham Əliyevdən güllələnən baş nazirlə bağlı PAYLAŞIM
FOTO
Roza Zərgərlinin geyimi gündəm oldu:
“Vecimə də deyil”
Gürcüstanda qanun çəkişməsi:
Prezidentin vetosu ləğv ediləcək?
Bakıda taksi fəaliyyəti ilə məşğul olan sürücülərə qarşı reyd keçirilib
Bakının məşhur hotelində 12 milyon manata mənzil satılır
İntim videolar çəkən polkovnik şikayətini geri götürdü
Saleh Məmmədovun TOPDAĞITMAZ SƏRVƏTİ... -
İlginc faktlar
Əlilliyin verilməsi qaydalarında mühüm dəyişiklik –
Deputat açıqladı
Nazir onu vəzifəsindən azad etdi
Məşhur aktrisa SAXLANILDI -
FOTO
Bu gün Əfv Komissiyasının növbəti iclası keçiriləcək
Sumqayıtda məktəbdə 188 min manatlıq mənimsəmə -
Cinayət işi açıldı
Bu rayonlara QAR yağdı
Ukrayna ordusu Krım ilə Belqorodu raket atəşinə tutub
İş axtaran müəllimlər üçün fürsət
30 il sonra alınan İNTİQAM:
“Azərsu” əməkdaşı QƏTLƏ YETİRİLDİ
Türkiyədə yeni çevriliş cəhdi -
həbslər keçirildi, Ərdoğan təcili iclas çağırdı
Daha bir naməlum şəhidin kimliyi bilindi
FOTO
Ermənilər bizə görə İlhan Aşkını cəzalandırır
: Onu tək qoymayın!
Naxçıvanı BELƏ TİKİBLƏR... -
DÖVLƏT BÜDCƏSİNİN RƏSMİ TALANI...
Talıb Talenin nişanlısı kimdir? -
Özü danışdı
Saç tökülməsinin qarşısını alan 3 əsas qida
Azərbaycanla sülh müqaviləsini imzalamaq vaxtıdır -
Paşinyan
Prezident Şen Yueyueni qəbul etdi -
Yenilənib
Bu şəxslərin maaşı artdı
MİDA-nın adından 430 min manatlıq
DƏLƏDUZLUQ
Cavid Qurbanovun oğlu yüksək vəzifəsindən getdi -
Yeni Təyinat
Müsavat partiyasının fəalı qətlə yetirildi -
İş yoldaşı saxlanıldı
Məhkəmə Abel Məhərrəmovun oğlu ilə bağlı qərar verdi
Xəzərdə narkotik yük aşkarlandı
Ayın 14-ü olduğu halda Komitə tikintiyə icazəni ayın 19-da necə qeydə alıb?
Qusarda vəzifəli şəxslər meşə torpaqlarını satıblar -
Cinayət işi açıldı
PRİZMA
Şuşada genişmiqyaslı quruculuq işləri gedir
MÜSAHİBƏ
1
2
3
4
5
6
Vahid Ələkbərovun keçmişi: "O, İdrisin cənazəsi ilə otaqda tək qaldı...."
- "Dedi ki, şalvarım cırıq olduğuna görə qalxıb oynaya bilmədim…”
Qatil əhmədləri elə televiziyaların belə proqramları yetişdirir...
-Müsahibə
Prezident İlham Əliyevin beynəlxalq media nümayəndələrinə verdiyi müsahibə
Prezident İlham Əliyevin “Euronews” televiziyasına verdiyi müsahibəsi
Zeynəb Xanlarovadan SƏRT SÖZLƏR:
"Sübut edin ki, demişəm uşaqpulu verilməsin, 50 ildir..." + VİDEO
Prezident İlham Əliyevin “Euronews” televiziyasına verdiyi müsahibə
TƏHLİL
İvanişvilinin bəyanatının gizlinləri:
Gürcüstan sınaq qarşısında - TƏHLİL
SOSİAL
1
2
3
4
5
6
Gələn həftə 3 gün iş olmayacaq? -
RƏSMİ AÇIQLAMA
Bakının tıxac probleminin həlli ilə bağlı -
Yenilik
Bakıda evi satan kirayənişin ölkədən qaçıb -
RƏSMİ
Sahil Babayev nazir olandan sonra pensiya yaşına çatıb pensiya ala bilməyənlərin sayı sürətlə artır
Azərbaycanda əhalinin sayı açıqlandı
Rəqsanənin mülkləri barədə son qərar verildi
{sape_links}{sape_article}