Azərbaycanın ən qədim diyarlarından biri olan Laçın əsrlərdən bəri həm strateji mövqeyi, həm də füsunkar təbiəti ilə seçilmişdir. Gözəl yaylaqları, zəngin meşələri, bulaqları və dağları ilə Laçın Azərbaycan xalqının həm yaşayış məskəni, həm də mədəniyyət ocağı olmuşdur. 1923-cü ildə Laçın şəhəri inzibati status qazanmış, 1930-cu ildə isə rayon kimi formalaşmışdır. Ərazisi şimaldan Kəlbəcər, cənubdan Qubadlı, şərqdən Şuşa və Xocavənd, qərbdən isə Ermənistanla həmsərhəd olan bu rayon tarixin hər mərhələsində böyük əhəmiyyət daşımışdır.

      1992-ci ilin mayında Ermənistan silahlı qüvvələri Laçını işğal etdi. Bu hadisə yalnız bir rayonun yox, bütövlükdə Azərbaycanın strateji təhlükəsizliyinə ağır zərbə vurdu. Çünki Laçın Ermənistanla keçmiş Dağlıq Qarabağ bölgəsi arasında yeganə quru yolunun üzərində yerləşirdi. Onun işğalı ilə düşmən coğrafi üstünlük qazandı və digər rayonların da itirilməsinə zəmin yarandı.

      İşğal illərində Laçının üzərindən qara kölgə çəkildi. Yüzlərlə insan şəhid oldu, minlərlə sakin öz yurdundan didərgin düşdü. Məktəblər bağlandı, xəstəxanalar dağıdıldı, mədəniyyət evləri, kitabxanalar yerlə-yeksan edildi. 200-dən çox tarixi abidə ya dağıdıldı, ya da mənimsənildi. Əsrlərin yadigarı olan qəbiristanlıqlar, məscidlər təhqir edildi.

       Ermənilər burada qeyri-qanuni məskunlaşma siyasəti həyata keçirdilər. Suriyadan və digər ölkələrdən gətirilmiş ermənilər Laçında yerləşdirildi, kəndlərin adları dəyişdirildi. Bu torpaqların zəngin meşələri qırıldı, faydalı qazıntıları talan edildi. Laçınlılar isə illərlə doğma yurda qayıtma arzusu ilə yaşadılar.

       2020-ci ildə baş vermiş 44 günlük Vətən müharibəsi Azərbaycan tarixində dönüş nöqtəsi oldu. Azərbaycan Ordusu qəhrəmanlıqla  döyüşərək torpaqlarımızı azad etdi. 1 dekabr 2020-ci ildə Laçın rayonu Azərbaycana qaytarıldı. 2022-ci ilin 26 avqustunda isə  Laçın şəhəri, Zabux və Sus kəndləri tam nəzarətə götürüldü. Həmin gündən etibarən 26 avqust – Laçın şəhəri günü kimi tarixə düşdü.

Bu gün  Laçında həyat tamamilə dəyişib. İşğaldan azad edilən bu torpaqlarda möhtəşəm quruculuq və bərpa işləri aparılır.

    •    Enerji sahəsində – Güləbird, Mişni, Alxaslı, Zabux və digər su elektrik stansiyaları yenidən qurulmuşdur. Burada istehsal olunan yaşıl enerji həm Laçını, həm də qonşu rayonları təmin edir.

    •    Yol və nəqliyyatda – Kəlbəcər–Laçın avtomobil yolu tikilir, onlarla tunel və körpü salınır. Bu yol gələcəkdə həm əhalinin rahatlığını, həm də iqtisadi əlaqələrin güclənməsini təmin edəcək.

    •    Hava nəqliyyatında – 2025-ci ilin mayında istifadəyə verilmiş Laçın Beynəlxalq Hava Limanı Azərbaycanın dəniz səviyyəsindən ən yüksəkdə yerləşən aeroportudur. Bu hava limanı həm strateji baxımdan mühüm əhəmiyyət kəsb edir, həm də Laçını turizm mərkəzinə çevirir.

    •    Sənaye və iqtisadiyyatda – “Laçın Aqro-Sənaye Parkı”nda fabriklər, istehsal müəssisələri açılıb. Burada mebel istehsalı, prefabrik evlərin yığımı, ayaqqabı istehsalı həyata keçirilir. Bu müəssisələr yüzlərlə insana iş yeri yaradır.

    •    Mədəniyyət və turizmdə – “Hoçazfilm” studiyası yaradılıb, “Laçın İstirahət Kompleksi” istifadəyə verilib. Şəhərdə bulvar, asma körpü, çimərlik zonası, kanat yolu salınır.

Ən böyük sevinc isə Böyük Qayıdışdır. 2023-cü ildən etibarən yüzlərlə laçınlı ailə doğma kəndlərinə qayıdır. Onlara müasir evlər təqdim olunur. Zabux, Sus və Bəylik kəndlərində məktəblər, bağçalar, tibb məntəqələri açılıb. İnsanlar yenidən öz torpaqlarında yaşayır, torpaqla məşğul olur, təsərrüfat qurur.

          Laçının gələcəyi çox işıqlı görünür. Qarşıdakı illərdə bu torpaq yalnız Azərbaycanın deyil, bütün regionun inkişaf mərkəzinə çevriləcək.

    •    Turizm potensialı – Yeni istirahət parkları, kanat yolu, kurort  mərkəzləri Laçını beynəlxalq turizm xəritəsinə çıxaracaq.

    •    Mədəniyyət mərkəzi – 2025-ci ildə Laçın MDB-nin “Mədəniyyət paytaxtı” elan olunub. Bu, şəhərdə beynəlxalq tədbirlərin, sərgilərin, konsertlərin keçirilməsinə şərait yaradacaq.

    •    Yaşıl enerji zonası – Günəş panelləri və su elektrik stansiyaları sayəsində Laçın Azərbaycanın “yaşıl enerji” mərkəzinə çevriləcək. Bu isə həm ekoloji təmizlik, həm də enerji təhlükəsizliyi deməkdir.

    •    İqtisadi inkişaf – Heyvandarlıq, arıçılıq, balıqçılıq təsərrüfatları daha da genişlənəcək. Laçın kənd təsərrüfatının əsas mərkəzlərindən birinə çevriləcək.

Laçın keçmişdə faciə yaşamış, bu gün zəfərin sevincini dadmış, sabah isə inkişafın və rifahın simvoluna çevriləcək.

       Laçın artıq yalnız bir şəhər deyil, həm də Azərbaycan xalqının iradəsinin, dövlətimizin qüdrətinin və gələcək inamının rəmzidir.

  Fərəh Hüseynova

Suraxanı rayonu, 141 nömrəli  tam orta məktəbin direktoru

Sozcu.info