2020-ci il noyabrın 8-də Azərbaycan Ordusunun Şuşa şəhərini işğaldan azad etməsi, ölkənin tarixinə qızıl hərflərlə yazılmış bir hadisədir. Bu, yalnız hərbi bir uğur deyil, eyni zamanda milli qürur və birlik simvolu oldu. Şuşanın azad edilməsi, müharibənin gedişatını dəyişdirdi və Azərbaycanın ərazi bütövlüyünün bərpası istiqamətində mühüm bir addım oldu. Bu tarix, həm də xalqın tarixi irsinin və mədəniyyətinin qorunması baxımından əhəmiyyətlidir. 8 Noyabr Şuşa şəhərinin işğaldan azad edilməsi münasibətilə Zəfər Günü olaraq elan edildi. Bu gün, Azərbaycan xalqının müstəqillik və ərazi bütövlüyü uğrunda mübarizəsinin simvolu kimi qeyd olunur. Zəfər Günü, həmçinin, müharibədəki qələbənin, milli birlik və həmrəyliyin əhəmiyyətini vurğulayır. Hər il bu gün, müxtəlif tədbirlərlə, paradlarla və bayram şənlikləri ilə qeyd edilir.
Prezident İlham Əliyev Vətən müharibəsi zamanı Şuşanın strateji və simvolik əhəmiyyətini vurğulayıb. O, müharibənin ilk günlərindən etibarən qeyd edirdi ki, Şuşa şəhərinin azad edilməsi, Azərbaycanın ərazi bütövlüyünün bərpası və qələbənin təmin edilməsi üçün vacibdir. Şuşa, tarixi və mədəni dəyəri ilə yanaşı, həm də hərbi-strateji baxımdan mühüm bir mərkəzdir. Bu səbəbdən, onun azad edilməsi müharibənin gedişatını dəyişdi və Azərbaycan ordusunun qələbəsinə böyük təsir göstərdi.
Tanklarla və digər zirehli texnika ilə silahlanan düşmənə qarşı yüngül silahlarla mübarizə aparmaq, əslində, yüksək peşəkarlıq və fədakarlıq tələb edən bir məsələdir. Şuşa əməliyyatı zamanı Azərbaycan Ordusunun hərbçiləri, çətin şəraitdə və əlverişsiz mühitdə döyüşərək bu peşəkarlığı nümayiş etdirdilər. Düşmənin zirehli texnikası və artilleriya sistemləri, əsgərlərimiz üçün ciddi bir çətinlik yaradırdı. Onların qarşısında durmaq, müasir taktiki yanaşmalar və strateji düşüncə tələb edirdi. Düşmənin yüksək dağlıq ərazidə yerləşən mövqeləri, müdafiə etməsi asan olan strateji nöqtələr idi. Bu, ordumuzun mübarizə aparmasını daha da çətinləşdirirdi. Yüngül silahlarla döyüşən əsgərlər, düşmənin mövqelərini dəf etmək üçün çevik və sürətli taktikalardan istifadə edərək, düşmənə qarşı üstünlük qazanmağa çalışdılar. Birmənalı demək olar ki, Qarabağ Zəfərinin zirvəsində Şuşa əməliyyatı dayanır. Bu möhtəşəm zəfərin memarı Prezident İlham Əliyev Ata vəsiyyətini yerinə yetirərək Ulu Öndərin başladığı işi məntiqi sonluğuna çatdırdı, bununla da öz adını Azərbaycan tarixinə qüdrətli sərkərdə, Müzəffər Ali Baş Komandan kimi əbədi yazdırdı.
Qarabağ Zəfərinə aparan yolun başlanğıcı Ulu Öndər Heydər Əliyev tərəfindən qoyulmuşdur. Onun liderliyi dövründə həyata keçirilən siyasət, Azərbaycanın müstəqillik dövründəki inkişafını və ərazi bütövlüyünün bərpasını təmin etmək üçün mühüm əhəmiyyət kəsb edirdi. Heydər Əliyev, Qarabağ münaqişəsinin sülh yolu ilə həllinə yönəlmiş diplomatik təşəbbüslərlə çıxış etdi. O, münaqişənin beynəlxalq müstəvidə müzakirəsini tələb edərək, Azərbaycanın hüquqlarını müdafiə etdi.
Ulu Öndər, müstəqil Azərbaycanın ordusunu formalaşdırmaq və gücləndirmək üçün sistemli tədbirlər gördü. Ordunun müasir silahlarla təmin edilməsi, peşəkar kadrların hazırlanması istiqamətində işlər aparıldı. Heydər Əliyev, ölkə daxilində milli birliyi təmin etməklə, xalqın Vətən müharibəsində bir araya gəlməsinin əsasını qoydu. Bu, Qarabağ müharibəsində xalqa güc verdi. Onun dövründə iqtisadi inkişaf proqramlarının həyata keçirilməsi, Azərbaycanın güclü iqtisadiyyat qura biləcəyi və ordunu daha da gücləndirə biləcəyi zəmin yaratdı. Heydər Əliyevin siyasətinin davamı olaraq, 2020-ci il Vətən müharibəsində Azərbaycan Ordusu, Ulu Öndərin qoyduğu strateji xətti izləyərək, Qarabağda tarixi bir zəfər qazandı. Bu zəfər, onun ideyalarının və strategiyasının uğurlu nəticəsi kimi qiymətləndirilir. Ulu Öndər Heydər Əliyev, bu yolda bir lider, strateq və müdrik bir şəxsiyyət kimi daima xatırlanır.
Azərbaycan Prezidenti, Müzəffər Ali Baş Komandan İlham Əliyev, Vətən müharibəsi zamanı etdiyi müraciətlərdə mübarizənin əhəmiyyətini vurğulayaraq, xalqın birlik və həmrəyliyini önə çəkmişdir. Onun müraciətləri adətən qətiyyətli və motivasiyalı olurdu. Müraciətlərini bitirərkən, tez-tez "Şanlı Ordumuza, qəhrəman əsgərlərimizə, Vətənimizə, xalqımıza sonsuz təşəkkür edirəm!" kimi ifadələrdən istifadə edərək, xalqın və ordunun qələbə ruhunu artırırdı. Həmçinin, “Qarabağ bizimdir, Qarabağ Azərbaycandır!” kimi ifadələrlə də milli qüruru vurğulayıb. Bu cür sözlər, müharibə dövründə xalqın motivasiyasını artırmış və əsgərlərin ruhunu yüksəltmişdir.
Azərbaycan Ordusunun əsgərləri, döyüş meydanında göstərdikləri cəsarət və fədakarlıqla düşmənə hərb və kişilik dərsi keçdilər. İkinci Qarabağ müharibəsi zamanı təxminən üç min Azərbaycan vətəndaşı, Vətən uğrunda canını fəda edərək şəhid oldu. Bu şəhidlər, öz həyatlarını xalqın azadlığı və torpaqlarının bərpası uğrunda qurban verdilər. Şəhidlərimiz, müharibə dövründə göstərdikləri cəsarət və fədakarlıqla, Azərbaycan xalqının müstəqillik və ərazi bütövlüyü uğrunda mübarizəsində simvolik bir rol oynadılar. Onların qəhrəmanlığı gələcək nəsillərə örnək olacaq. Şəhidlərin ailələri, cəmiyyətimizdə böyük bir dəstək və həmrəylik ruhu yaratdı. Hər kəs, bu qəhrəmanların xatirəsini yaşatmaq və onların irsinə sahib çıxmaq üçün bir araya gəldi. İkinci Qarabağ müharibəsi, Azərbaycanın tarixində şanlı bir səhifədir. Şəhidlərimizin adları tariximizdə əbədi yaşayacaq və onların xatirəsi, xalqımızın qürur mənbəyi olacaq.
2023-cü ilin sentyabrın 19-20-də Azərbaycanın Dağlıq Qarabağ bölgəsində həyata keçirilən antiterror əməliyyatı, Zəfər yürüşünün davamı olaraq uğurla nəticələndi. Bu əməliyyat, Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü bərpa etmək və bölgədəki təhlükəsizliyi təmin etmək məqsədini güdürdü. Antiterror əməliyyatı, bölgədəki sabitliyi təmin etmək və mülki əhalinin təhlükəsizliyini artırmaq məqsədini daşıyırdı. Azərbaycan, bu əməliyyatla, münaqişənin həllinə yönəlmiş konkret addımlar atdı. Bu əməliyyat, beynəlxalq hüquq çərçivəsində həyata keçirildi. Azərbaycanın suverenliyi və ərazi bütövlüyü, bu əməliyyatın əsasını təşkil etdi. Əməliyyat zamanı müasir hərbi taktikalardan istifadə olundu. Bu, Azərbaycan Ordusunun peşəkarlığını və hazırlığını bir daha nümayiş etdirdi. Antiterror əməliyyatı nəticəsində düşmən qüvvələrinin bir hissəsi zərərsizləşdirildi, bu da bölgədəki təhlükəsizliyi artırdı. Cəmi 23 saat 48 dəqiqə davam edən antiterror əməliyyatı Ali Baş Komandanın qətiyyətini, dəmir yumruğun yerində olduğunu, Ordumuzun gücünü bir daha nümayiş etdirdi. Düşmən üç il əvvəl olduğu kimi, yenə ağ bayraq qaldıraraq təslim olmağa məcbur edildi. Bununla da Qarabağda terrorçuların və separatçı rejimin mövcudluğuna birdəfəlik son qoyuldu. Bu əməliyyat, Azərbaycanın Dağlıq Qarabağ bölgəsində sülh və sabitliyin bərpa edilməsinə yönəlmiş bir addım olaraq qiymətləndirilir. Bu əməliyyat, Azərbaycanın milli maraqlarını qorumaq və müstəqil dövlət kimi öz suverenliyini təmin etmək məqsədilə atılan mühüm bir addımdır.
Xankəndi, Xocalı, Xocavənd, Əsgəran və Ağdərədə Azərbaycan Dövlət Bayrağının ucaldılması, 2023-cü ilin sentyabrında həyata keçirilən antiterror əməliyyatının nəticəsi olaraq, Azərbaycanın ərazi bütövlüyünün bərpasının simvolu oldu. Bu hadisələr, münaqişənin həllində əhəmiyyətli bir dönüş nöqtəsi kimi qiymətləndirilir. Dövlət Bayrağının bu bölgələrdə ucaldılması, Azərbaycanın suverenliyinin və müstəqilliyinin bərpasını simvolizə edir. Bu, xalqın qürurunu artırır və müstəqil dövlət kimi Azərbaycanın mövqeyini gücləndirir. Bu bölgələr, Azərbaycan tarixində mühüm yer tutan ərazilərdir. Bayrağın burada ucaldılması, Azərbaycanın tarixi irsinin bərpasını nümayiş etdirir. Bayrağın ucaldılması, həm də milli birliyin və həmrəyliyin əhəmiyyətini vurğulayır. 
Son üç ildə Şuşa şəhərində bir sıra mühüm infrastruktur layihələri həyata keçirilib. Bu layihələrdən biri, igid oğullarımızın müharibə zamanı açdığı cığır boyunca salınan avtomobil yoludur. Prezident İlham Əliyev tərəfindən “Zəfər Yolu” adlandırılan bu yol, Azərbaycanın Qarabağ bölgəsindəki infrastrukturun bərpası və inkişafı məqsədini güdür. Zəfər Yolu, Şuşa şəhərinin iqtisadiyyatını və turizm potensialını artırmaqla yanaşı, bölgənin infrastruktura olan tələbatını da qarşılayır. Bu yol, bölgəyə giriş-çıxışı asanlaşdırır. Bu yolun açılması, müharibədəki qələbənin simvoludur. O, həm də Azərbaycanın ərazi bütövlüyünün bərpasında atılan mühüm bir addım kimi qiymətləndirilir.
Zəfər Yolu, bölgənin inkişafına, yerli əhalinin sosial-iqtisadi vəziyyətinin yaxşılaşmasına və iş yerlərinin yaradılmasına müsbət təsir göstərəcəkdir. Şuşa, tarixi və mədəni irsi ilə tanınan bir şəhərdir. Zəfər Yolu, turistlərin şəhərə daha rahat gəlməsini təmin edəcək, bu da turizm sektorunun inkişafına kömək edəcək. 
Şuşa şəhəri tarixən Azərbaycanın mədəni, ictimai və siyasi həyatının mühüm mərkəzlərindən biri olub. Bu şəhər, zəngin tarixi irsi və mədəniyyəti ilə tanınır, lakin işğal dövründə düşmən tərəfindən bir sıra tarixi-mədəniyyət abidələrinə ciddi ziyan vurulmuşdur. Şuşanın azad edilməsindən dərhal sonra, şəhərdəki tarixi-mədəni abidələrin bərpasına başlanıldı. Bu, yalnız infrastrukturun qurulması deyil, eyni zamanda mədəniyyətimizin və irsimizin qorunması baxımından da vacibdir. Bərpa işləri planlı şəkildə aparılır. Şuşanın tarixi siması və memarlığı qorunaraq, müasir tələblərə uyğun şərait yaradılır. Bu, şəhərin ruhunu və tarixi dəyərini yaşatmaq məqsədini güdür. Şuşa, Qarabağın tacı və bütün Qafqazın incisi olaraq, Azərbaycanın ictimai-siyasi, mədəni həyatında mühüm xidmətləri olan görkəmli xadimlərin vətəni olub. Bu şəhər, mədəniyyətin, ədəbiyyatın və incəsənətin inkişafına böyük töhfələr verib. Şuşanın bərpası, yalnız tarixi abidələrin bərpası deyil, eyni zamanda bölgənin sosial-iqtisadi inkişafına da xidmət edəcək. Bu şəhər, Azərbaycanın mədəniyyətinin və tarixinin simvolu olaraq, gələcək nəsillərə miras qalacaq. Bərpa-quruculuq işləri, Şuşanın mədəni irsini yaşatmaqla yanaşı, gələcəkdə burada turizm potensialını artıracaq və yerli əhalinin rifahını yüksəldəcək.
Prezident İlham Əliyevin 2021-ci il tarixli Sərəncamı ilə Azərbaycanın mədəniyyət paytaxtı elan edilən Şuşada bu gün şəhərin əsl tarixi simasının bərpası yönündə nəhəng layihələr gerçəkləşdirilir. Memarlıq və şəhərsalma sənətinin parlaq incisi olan Şuşa, həmçinin 2023-cü il üçün “Türk dünyasının mədəniyyət paytaxtı” elan edilib. Artıq bir çox abidələr bərpa olunub, Xurşidbanu Natəvanın, Üzeyir Hacıbəylinin, Bülbülün Şuşadakı güllələnmiş büstləri Şuşada yenidən əvvəlki yerlərinə qoyulub. “Xarıbülbül” və “Qarabağ” hotelləri yenidənqurmadan sonra istifadəyə verilib, modul tipli xəstəxana fəaliyyətə başlayıb. Zəfər yolunun üzərindəki Şuşa Hotel-Konqres Mərkəzi Kompleksi fəaliyyətə başlayıb, Şuşada yaşayış kompleksləri, turizm obyektləri tikilir. Bərpa işlərinin sürəti deməyə əsas verir ki, çox keçmədən Şuşa nəinki Azərbaycanın, eləcə də dünyanın ən gözəl şəhərlərindən biri olacaq.
“Azərbaycanın mədəniyyət paytaxtı - Şuşa şəhəri haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanunu. 2021-ci il 31 may tarixində  qəbul edilmiş Qanun Azərbaycanın mədəniyyət paytaxtı elan edilmiş Şuşa şəhərinin qorunmasının, bərpasının, öyrənilməsinin, inkişafının və təbliğinin hüquqi və təşkilati əsaslarını müəyyən edir. Şuşa şəhərinin inzibati sərhədləri daxilində Şuşa Şəhəri Dövlət Qoruğu yaradılıb. Prezident İlham Əliyevin 2021-ci il tarixli Sərəncamı ilə 2022-ci il Azərbaycan Respublikasında “Şuşa İli” elan edildi.
2023-cü il sentyabrın 25-də Qətər Dövlətinin paytaxtı Doha şəhərində keçirilən İslam Dünyası Mədəniyyət Nazirlərinin 12-ci Konfransında Azərbaycanın mədəniyyət paytaxtı Şuşa şəhəri 2024-cü il üçün “İslam dünyasının mədəniyyət paytaxtı” və Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin 2023-cü il 21 noyabr tarixli Sərəncamına əsasən Şuşa şəhəri 2024-cü il üçün “İslam dünyasının Mədəniyyət Paytaxtı” elan edilmişdir
Prezident İlham Əliyevin rəhbərliyi altında Azərbaycan xalqı tarixin yeni bir mərhələsini yaşayır. Xalqımız, müstəqil və qalib bir dövlətin vətəndaşları olaraq, qürurverici uğurlar əldə edir. Azərbaycanın müstəqilliyi və ərazi bütövlüyünün bərpası, xalqımızın tarixinə qızıl hərflərlə yazılır. Bu, yalnız müharibə dövründə deyil, eyni zamanda ölkənin inkişafında da əhəmiyyətli bir rol oynayır. Xalqımız, öz arzularını gerçəkləşdirmək üçün mübarizə aparır. Qarabağ Zəfəri, bu xəyalların gerçəkləşdiyinin bariz nümunəsidir. Azərbaycan, yeni inkişaf mərhələsinə qədəm qoyaraq, müasir dünyada öz yerini möhkəmləndirir. Bu şanlı tarix, yalnız indiki dövr üçün deyil, gələcək nəsillər üçün də əhəmiyyətlidir. Uğurlarımız, övladlarımıza qürur mənbəyi olacaq və onlara müstəqil bir dövlətin dəyərlərini aşılayacaq.

                         
Gülər Salmanova

Suraxanı rayonu, 270 saylı tam orta məktəbin tarix müəllimi

Sozcu.info