"Biz azərbaycanlılar qədər öz işini müşkülə salan başqa xalqlar varmı görəsən? Adamın yaxını rəhmətə getmiş, bu da Ramazan ayına təsadüf etmiş, mərasim düzənləmiş və tərəddüddə qalmış: əcaba yemək versəm nə olar, verməsəm nə olar? Quranda deyir ki, "Allah sizə şah damarınızdan daha yaxındır", arxetipik azərbaycanlılar üçün isə Allah sanki mədə-bağırsaqdan kənarda təsəvvür edilmir.”

 

 

Bu Ramazan ayında bir neçə məclisdə oldum, baxdım ki, masanın üzərində heç bir qab-qaşıq, yemək yox, gələnlər də sakitcə oturub adamın dərdinə həmrəy olub rahatca çıxıb gedirlər. Bundan gözəl, faydalı, rahat nə ola bilər ki?..

Heç yas üçün axşam iftar süfrəsi açmağın da bir mənası yoxdur. Kiminsə qarnını doyuzdurmaq istəyirsən, ayrıca qida paketləri düzəldib tanıdığın yoxsul insanların evinə göndər, o yeməyi daha rahat şəraitdə hazırlayıb yesinlər. Hərdən diplomlu, titullu adamlarla din mövzusunda söhbət edərkən adamın savadsızlığını ilk cümlədən anlamaq olur: "Biz qılınc müsəlmanıyıq, islamı bizə zorla qəbul etdiriblər!" Deyirsən, qağa, bircə sübut göstərə bilərsənmi ki, Azərbaycanda islam zorla qəbul olunub, adam başlayır heç mövzu ilə əlaqəsi olmayan ədəbiyyat vaaz etməyə.

"İslamın zorla qəbul edilməsi" tezisinin ümumiyyətlə, heç bir faktoloji və teoloji əsası yoxdur, xüsusilə də biz azərbaycanlılar üçün heç keçərli deyil. Çünki günlük yaşanan bu cür mərasimlərimiz, əsrlərdir dəyişməyən dini rituallarımız onu göstərir ki, biz haradansa öz istədiyimiz qaydaları götürüb adını da İslam dini qoymuşuq. Özümüz götürdüyümüzü anormallıqları bizə zorla necə qəbul etdirə bilərlər?

Şəraitə görə ağılla, məntiqlə davranmağı bacarsaydıq, bu gözəl əxlaq dinini də nadanlıq, xurafat, cəhalət mənbəyinə çevirməzdik. İndi söyləyin bu kimi mərasimləri inzibatı qaydada tənzimləməkdən başqa yol qalırmı? Cəmiyyət öz rahatlığı,faydası üçün olanı qəbul etmək istəmirsə, yaşamaq istəmirsə, göstərilən nümunələri qulaq ardına vurursa, başqa hansı çıxış yolu qalır?”.